Odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych

Prowadzenie transakcji handlowych wiąże się nieodmiennie z ryzykiem – przedsiębiorcy mogą na przykład spotkać się z opóźnieniami płatności ze strony kontrahentów. Jeżeli klient szybko się zreflektuje i opłaci należność w terminie niewiele dłuższym niż przewidywała transakcja, zwykle nie powoduje to żadnych skutków prawnych. Jeżeli jednak oczekujemy na spłatę znacznie dłużej, możemy zażądać spłaty kwoty należności powiększonej o odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych.

W tym artykule znajdziesz odpowiedzi na pytania:

Odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych – kogo dotyczą?

Nie każda transakcja nosi znamiona handlowej w rozumieniu prawa. Odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych mogą zostać naliczone jedynie w sytuacji, gdy wszystkie z wymienionych poniżej warunków są spełnione:

• przedmiotem transakcji jest jedno z poniższych:
• dostawa towarów (sprzedaż);
• świadczenie usług;
• oddanie rzeczy do czasowego korzystania (najem, leasing itp.);
• każda ze stron transakcji należy do jednego ze zbiorów:
• przedsiębiorcy;
• osoby wykonujące wolny zawód;
• podmioty publiczne;
• transakcja jest odpłatna;
• transakcja została zawarta w ramach prowadzonych przez strony działalności gospodarczych.

WAŻNE!

Z powyższych kryteriów wynika wyraźnie, że transakcja, której stroną jest konsument, nie kwalifikuje się do żądania odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych. Nie oznacza to jednak, że sprzedawca handlujący z osobą fizyczną jest pozostawiony sam sobie w przypadku wystąpienia opóźnień. Prawa i możliwości dotyczące odzyskania należności powiększonej o ewentualne odsetki określa inny akt prawny, a konkretnie Kodeks Cywilny. Szczegółowe zapisy na temat opisywanej sytuacji znaleźć można w art. 481 KC.

Warto również pamiętać o tym, że ten sam klient może przystępować do transakcji jako konsument lub jako osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą. Ta decyzja jest kluczowa w kontekście ustalania podstawy prawnej, z jakiej możemy żądać odsetek za opóźnienie.

Po jakim czasie można żądać odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych?

Jeżeli sprzedający wypełnił swoją część umowy (udostępnił wynajmowany lokal, dostarczył towary czy wyświadczył usługę), a kupujący nie zapłacił w terminie, wierzyciel może wystąpić o odsetki, jednak nie zawsze od razu.

• Jeżeli strony ustaliły termin płatności (np. w umowie kupna-sprzedaży), odsetki nalicza się już od dnia następującego po terminie zapłaty. Jeżeli jednak termin zapłaty ustalono na dłuższy niż 30 dni, przedsiębiorca może zacząć naliczać odsetki dopiero po upływie 30 dni od momentu spełnienia świadczenia.
• Jeżeli strony ustaliły termin płatności dłuższy niż 60 dni, odsetki powstają po 60 dniach od momentu, w którym sprzedający doręczy fakturę kupującemu. W takim przypadku sprawdza się jeszcze, czy termin płatności nie był rażąco nieuczciwy wobec sprzedającego. Istotne jest również to, że jeżeli stroną umowy jest podmiot publiczny, maksymalny termin płatności określony ustawą wynosi 30 dni.
• Zdarza się, że w chwili zawarcia umowy biorący udział w transakcji nie ustalają terminu spłaty należności. W takim przypadku wierzyciel może wystąpić o zapłatę powiększoną o ustawowe odsetki zaczynając od dnia następującego po 30 dniach od daty dostarczenia towaru, wyświadczenia usługi itp.

Jak obliczyć wysokość należnych odsetek?

Aby poprawnie obliczyć wysokość odsetek, które należą się wierzycielowi w związku z opóźnieniem, należy skorzystać z poniższego wzoru:

Obliczmy to na przykładzie.

Przykład:

Firma pana Krystiana sprzedała innej firmie siedem kserokopiarek za łączną kwotę 32 000 zł brutto. Termin płatności upłynął 15 września. Jeżeli więc kontrahent pana Krystiana zdecyduje się zapłacić 20 października, opóźnienie wyniesie 35 dni. Przy obowiązującej wysokości ustawowych odsetek wynoszącej 10,1% w stosunku rocznym, obliczenia będą wyglądały następująco: 32 000 x 0,101 x 35365 = 309,92 zł. Wysokość należnych odsetek w tym przypadku wyniesie 309,92 zł.

Jeżeli chcesz zweryfikować słuszność swoich obliczeń, z pomocą może przyjść dostępny w internecie kalkulator odsetek za opóźnienie, dostępny na przykład pod tym linkiem. Zanim jednak wprowadzisz dane dotyczące Twojej wierzytelności, zwróć uwagę na to, że możesz wybrać jeden z kilku kalkulatorów dostosowanych do tego, jakiego rodzaju podmiot jest dłużnikiem.

Przykład:

Gdyby dłużnikiem pana Krystiana był podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym, w podanej powyżej sytuacji miałaby zastosowanie inna stawka odsetek – 8,1%. Dla kwoty 32 000 zł brutto i przy 35-dniowym opóźnieniu wysokość odsetek wyniesie zatem 248,55 zł.

Różne rodzaje odsetek za opóźnienie

Aby uniknąć nieporozumień i mieć pewność, że dobrze obliczyliśmy wysokość odsetek, pamiętajmy że istnieje rozgraniczenie pomiędzy następującymi terminami:

• • odsetki ustawowe za opóźnienie – ich wysokość reguluje art. 481 Kodeksu Cywilnego. Do stopy referencyjnej NBP należy dodać 5,5 pkt. procentowego;
  • odsetki maksymalne za opóźnienie – stanowią dwukrotność odsetek ustawowych za opóźnienie;
  • odsetki umowne za opóźnienie – nie mogą przekroczyć stopy odsetek maksymalnych za opóźnienie;
  • odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych, jeżeli dłużnikiem jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym – ich wysokość reguluje ustawa o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (art. 4, ust. 3). Do stopy referencyjnej NBP należy dodać 8 pkt. procentowych;
  • odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych, jeżeli dłużnikiem jest podmiot publiczny niebędący podmiotem leczniczym. Do stopy referencyjnej NBP należy dodać 10 pkt. procentowych.

Czytaj także:
Termin odliczenia VAT z faktur
Jak wykorzystać przeterminowane faktury i poprawić płynność finansową?
Prolongata terminu płatności