Jak zatrudnić osobę niepełnosprawną?
Zanim zaczniemy, chciałbym zwrócić uwagę każdego pracodawcy rozważającego zatrudnienie osoby z niepełnosprawnościami na ustawę o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych z dnia 27 sierpnia 1997 roku – to właśnie ten dokument powinien być głównym punktem odniesienia w razie wystąpienia jakichkolwiek wątpliwości.
Stopień niepełnosprawności
Jeżeli chcesz zatrudnić w swojej firmie osoby niepełnosprawne, warto najpierw zaznajomić się z przyjętymi stopniami niepełnosprawności. W polskim prawie występują trzy – lekki, umiarkowany i znaczny. Z każdym z nich wiążą się inny zestaw obowiązków i korzyści wynikających z zatrudnienia.
Powinieneś – jako przyszły pracodawca osoby lub osób z niepełnosprawnościami – dobrze znać różnice pomiędzy tymi stopniami także po to, by odpowiednio dobrać oferty pracy do zadań, jakie mogą wykonywać osoby z niepełnosprawnościami – na niektórych stanowiskach świetnie sprawdzą się osoby niepełnosprawne nawet w stopniu znacznym, inne stanowiska z kolei pozwolą jedynie na zatrudnienie osób o lekkim stopniu niepełnosprawności.
Jakie warunki muszą spełnić pracownicy?
Zanim osoba z niepełnosprawnością będzie mogła podjąć pracę, konieczne będzie uzyskanie zgody na wykonywanie pracy – wydaje ją lekarz medycyny pracy. Ponadto pracownik niepełnosprawny musi okazać pracodawcy orzeczenie o niepełnosprawności – najpóźniej w dniu zawarcia umowy.
O co musi zadbać pracodawca?
Zatrudniając osoby z niepełnosprawnościami pracodawca zobowiązuje się do przestrzegania zasad zawartych we wspomnianej wcześniej ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej – w tym między innymi zapewnienia odpowiednich warunków pracy. Jakie dokładnie obowiązki niesie za sobą zatrudnienie pracownika z orzeczeniem o niepełnosprawności?
Ograniczenia dotyczące czasu pracy
Osoby o lekkim stopniu niepełnosprawności mogą pracować maksymalnie 8 godzin na dobę (40 godzin tygodniowo). Osoby o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności mogą spędzać w pracy najwyżej 7 godzin dziennie (35 godzin tygodniowo). Zgodnie z przepisami niemożliwe jest także zatrudnianie osób z niepełnosprawnościami w godzinach nocnych, a także oferowanie im nadgodzin. Od tych dwu reguł istnieją jednak wyjątki – w porze nocnej mogą pracować osoby zatrudnione na stanowisku związanym z ochroną mienia lub monitoringiem. Ponadto pracownik może wystąpić do lekarza o zgodę na pracę w godzinach nocnych lub nadliczbowych. Ponadto, każdemu pracownikowi z niepełnosprawnością przysługuje prawo do dodatkowej przerwy w pracy – ma ona służyć gimnastyce lub odpoczynkowi. Do ustawowych 15 minut przysługujących każdemu pracownikowi należy doliczyć drugie tyle – czas ten wlicza się do czasu pracy.
Dodatkowy urlop wypoczynkowy
Każda zatrudniona osoba niepełnosprawna ma prawo do dodatkowych 10 dni urlopu wypoczynkowego w ciągu roku. Jedynym ograniczeniem jest konieczność przepracowania minimum jednego roku od momentu otrzymania orzeczenia o niepełnosprawności. Ponadto, jeżeli pracownik ma prawo do dłuższego urlopu wypoczynkowego z innego powodu niż posiadanie orzeczenia o niepełnosprawności, nie może on przekroczyć łącznie 10 dodatkowych dni w ciągu roku kalendarzowego.
Dodatkowe płatne zwolnienie z pracy
Ci spośród pracowników, którzy posiadają umiarkowany lub znaczny stopień niepełnosprawności, mają prawo do dodatkowego zwolnienia z pracy raz w roku na okres nie dłuższy niż 21 dni roboczych. Zwolnienie to może zostać przez pracownika wykorzystane w jednym ze wskazanych celów, na przykład: uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym, badaniach specjalistycznych, zabiegach, czy w celu naprawy lub zaopatrzenia się w sprzęt ortopedyczny.
Przystosowanie stanowiska pracy
Art. 4, pkt. 5 ustawy o rehabilitacji mówi wyraźnie o tym, że jeśli pracodawca zatrudnia osobę o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności, wówczas ma obowiązek przystosować jej stanowisko pracy. Z kolei ustawowa definicja przystosowanego stanowiska pracy to “stanowisko pracy, które jest oprzyrządowane i dostosowane odpowiednio do potrzeb wynikających z rodzaju i stopnia niepełnosprawności” – jest to więc termin bardzo pojemny i nieprecyzyjny.
Ważne!
Pracodawcy mogą wystąpić do PFRON z wnioskiem o zwrot kosztów adaptacji stanowiska pracy dla potrzeb niepełnosprawnych pracowników. To tylko jeden z wielu przykładów wsparcia, jakie może uzyskać pracodawca zatrudniający osoby z niepełnosprawnościami.
Aby jak najlepiej dostosować stanowisko pracy do potrzeb osoby z niepełnosprawnością, najlepiej jeszcze w trakcie rekrutacji dowiedzieć się, jakie oczekiwania ma przyszły pracownik wobec swojego stanowiska pracy – jakich udogodnień się spodziewa, jakie znacząco ułatwią mu pracę, a bez jakich wręcz nie będzie w stanie komfortowo wykonywać swoich obowiązków.
Aby możliwie jak najdokładniej przygotować się na współpracę z osobami niepełnosprawnymi, pracodawca powinien także przyjrzeć się dwóm dokumentom: Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych oraz Karcie Praw Osób Niepełnosprawnych.
Ważne!
O wszystkich warunkach zatrudnienia należy poinformować pracownika w formie pisemnej – nie później niż 7 dni po zawarciu umowy. Informacja dla pracownika niepełnosprawnego o warunkach zatrudnienia musi zawierać dane dotyczące wymiaru czasu pracy, terminu wypłaty wynagrodzeń, przysługującego urlopu wypoczynkowego, długości okresu wypowiedzenia oraz układzie zbiorowym pracy.
Zatrudnienie pracownika niepełnosprawnego a dofinansowanie z PFRON
Nie tylko przystosowanie stanowiska pracy może zostać objęte zwrotem kosztów dla pracodawcy. Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych przewiduje wiele form pomocy dla pracodawców, którzy zdecydują się dać zatrudnienie OzN. Jako pracodawca możesz:
- postarać się o dofinansowanie do wynagrodzenia dla pracowników z orzeczeniem o niepełnosprawności;
- uzyskać zwrot kosztów zatrudnienia i szkolenia pracowników, którzy będą pomagać niepełnosprawnym pracownikom;
- otrzymać zwrot kosztów wyposażenia stanowiska pracy dla osoby niepełnosprawnej;
- wystąpić o zwolnienie z wpłat na PFRON.
Dofinansowanie do wynagrodzenia dla pracowników z orzeczeniem o niepełnosprawności
Możliwość otrzymania dofinansowania do wynagrodzenia zależy od kilku czynników. Najistotniejszym jest stopień niepełnosprawności pracownika – to od niego w głównej mierze zależeć będzie kwota dofinansowania.
PFRON może dofinansować:
- 1950 zł, jeżeli pracodawca zatrudni osobę o znacznym stopniu niepełnosprawności;
- 1200 zł w przypadku osoby o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności;
- 450 zł za zatrudnienie osoby o lekkim stopniu niepełnosprawności.
Co więcej – kwota dofinansowania może ulec zwiększeniu, jeżeli pracownik posiada orzeczenie:
- 01-U (upośledzenie umysłowe);
- 02-P (choroba psychiczna);
- 04-O (choroby narządu wzroku w stopniu umiarkowanym i znacznym);
- 06-E (epilepsja);
- 12-C (całościowe zaburzenia rozwojowe).
W takim przypadku do kwoty dofinansowania dodaje się:
- 1200 zł – dla osób niepełnosprawnych w stopniu znacznym (łącznie 3 150 zł);
- 900 zł – dla pracowników o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności (łącznie 2 100 zł);
- 600 zł – dla osób z niepełnosprawnościami w stopniu lekkim (łącznie 1 050 zł).
Kolejnym czynnikiem mającym wpływ na wysokość ewentualnego dofinansowania, jest oczywiście wymiar czasu pracy osoby niepełnosprawnej – punktem wyjściowym jest cały etat, a w przypadku mniejszej części etatu kwotę oblicza się proporcjonalnie.
PRZYKŁAD
Firma chce zatrudnić pana Mateusza, posiadającego orzeczenie o niepełnosprawności w stopniu umiarkowanym oznaczone symbolem 04-O. Jego pracodawca mógłby więc liczyć na dofinansowanie w wysokości 2 100 zł (1 200 + 900 z racji znacznego uszkodzenia wzroku pracownika). Ze wstępnych ustaleń pomiędzy stronami wynika jednak, że pan Mateusz będzie pracował w niepełnym wymiarze godzin – jedynie od poniedziałku do czwartku. 80% etatu przekłada się bezpośrednio na kwotę dofinansowania, które będzie wynosić nie więcej niż 1 680 zł miesięcznie.
Dofinansowanie do wynagrodzenia a koszty płacy
Na koszty płacy ponoszone przez pracodawcę składają się nie tylko wynagrodzenie brutto dla pracownika, ale również składki na ubezpieczenia (emerytalne, rentowe i wypadkowe) oraz na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Solidarnościowy.
Dofinansowanie pozyskane z PFRON nie może przekroczyć 75% kosztów płacy (90%, jeżeli pracodawca nie prowadzi działalności gospodarczej).
Zwrot kosztów wyposażenia stanowiska pracy
Jeżeli pracodawca chce zatrudnić osobę niepełnosprawną, może wystąpić o zwrot kosztów wyposażenia jej stanowiska pracy. Dzięki temu będzie mógł sfinansować zakup niezbędnych sprzętów (komputera, urządzeń peryferyjnych, krzesła ergonomicznego, a nawet biurka czy regału) w kwocie nieprzekraczającej piętnastokrotności średniego wynagrodzenia.
O taki zwrot kosztów może ubiegać się pracodawca, który:
- deklaruje chęć zatrudnienia osoby niepełnosprawnej na okres minimum 36 miesięcy;
- oferuje umowę o pracę;
- uzyska pozytywną opinię PIP.
Wniosek w tej sprawie pracodawca składa do starosty właściwego dla miejsca zarejestrowania osoby niepełnosprawnej, którą ma zamiar zatrudnić.
Ważne!
Jeżeli mimo deklaracji pracodawca nie dopełni warunku zatrudnienia osoby niepełnosprawnej na okres minimum 36 miesięcy, będzie zobowiązany do zwrotu dofinansowania w całości.
