Skąd się wziął podatek minimalny?
Potrzeba wprowadzenia podatku minimalnego wzięła się z tego, że podatnicy, a zwłaszcza duże, międzynarodowe spółki, wyspecjalizowali się w wykazywaniu niewielkich dochodów celem uniknięcia ich opodatkowania. Dużą popularnością cieszy się zwłaszcza wyprowadzanie zysków poza granice kraju, w którym przedsiębiorstwo funkcjonuje – na przykład do słynnych rajów podatkowych.
Dzięki takim działaniom, międzynarodowe spółki z łatwością wykazują potężne koszty prowadzenia działalności. Zmniejszają one kwotę podatku dochodowego do zapłaty. W rzeczywistości jednak są bliskie zeru, ponieważ cała operacja polega na tym, że spółka “płaci” innej jednostce, należącej do tej samej grupy kapitałowej. Dochód, który uzyskuje ta firma, nie jest jednak tak mocno opodatkowany, ponieważ firma działa w raju podatkowym.
Wprowadzenie podatku minimalnego ma stanowić rozwiązanie, które ukróci tego rodzaju działania. Prace nad uszczelnieniem systemu podatkowego w ten sposób rozpoczęły się już w 2013 roku z inicjatywy BEPS (Base Erosion and Profit Shifting). Osiem lat zajęło jednak nakreślenie ostatecznego kształtu porozumienia i pozyskanie jego sygnatariuszy.
Dyrektywa Pillar II
Dyrektywa Rady (UE) 2022/2523 z 14 grudnia 2022 r., zwana także Dyrektywą Pillar II, to dokument, który reguluje wprowadzenie globalnego podatku minimalnego na terenie Unii Europejskiej. Postanowienia dyrektywy (realizującej inicjatywę BEPS) zyskały uznanie 140 krajów. Celem wprowadzenia nowych zasad jest przeciwdziałanie dwóm negatywnym zjawiskom: konkurencji podatkowej oraz nielegalnej optymalizacji podatkowej.
W Polsce od początku 2024 roku funkcjonuje podatek minimalny, który obejmuje krajowe grupy kapitałowe. Prace nad wprowadzeniem globalnej wersji są jednak dość zaawansowane – projekt ma zostać przyjęty w trzecim kwartale tego roku.
Globalny podatek minimalny – kogo będzie dotyczyć?
Nowy podatek będzie obowiązywał wszystkie duże grupy kapitałowe – to znaczy te, których roczny obrót (na świecie) wynosi 750 mln euro lub więcej w co najmniej dwóch z czterech ostatnich lat podatkowych. Warto zwrócić uwagę na fakt, że podatek minimalny ma dotyczyć wszystkich spółek zależnych oraz zakładów podatkowych przy założeniu, że grupa spełnia kryteria do objęcia jej podatkiem minimalnym.
Ważne!
Globalny podatek minimalny obejmie zarówno międzynarodowe grupy kapitałowe, jak i grupy krajowe (w których wszystkie jednostki mają siedzibę w jednym państwie).
Wszystkie podmioty, które zostaną objęte nowym podatkiem, będą musiały spełnić szereg nowych obowiązków. Należy do nich między innymi zebranie i przekazanie informacji, na podstawie których będzie można zweryfikować, czy grupa powinna zostać objęta podatkiem minimalnym. Poza tym podatnicy będą musieli zmierzyć się z koniecznością przeanalizowania wszystkich dostępnych ulg, zwolnień i wyłączeń, a także ustalenia, które podmioty (należące do grup) będą zobowiązane do odprowadzenia podatku. To wszystko na długie tygodnie mocno zaangażuje działy prawne spółek.
Globalny podatek minimalny – główne założenia
Dyrektywa Pillar II zakłada efektywne opodatkowanie grup kapitałowych na poziomie 15%. Co więcej, nawet jeżeli w wybranym kraju efektywna stawka podatkowa (effective tax rate – ETR) grupy okaże się niższa od ustalonego progu, grupa zapłaci podatek wyrównawczy – wszystko po to, by efektywne opodatkowanie wyniosło nie mniej niż 15%.
Dyrektywa przewiduje wykorzystanie dwóch mechanizmów, które mają umożliwić realizowanie jej postanowień.
- Income Inclusion Rule (IIR) – to zasada włączenia dochodu do opodatkowania. Jej zastosowanie oznacza, że jednostka dominująca w grupie kapitałowej zostanie obłożona podatkiem wyrównawczy. Punktem odniesienia będą w tym przypadku nisko opodatkowane dochody pozostałych podmiotów grupy (które wciąż kwalifikują się do opodatkowania podatkiem minimalnym).
- Undertaxed Payments Rule (UTPR) – zasada niedostatecznie opodatkowanych płatności znajduje zastosowanie w przypadkach, w których nie można zastosować mechanizmu IIR. Przykładem takiej sytuacji może być opodatkowanie w kraju, który jeszcze nie wprowadził przepisów o globalnym podatku minimalnym (obecnie np. w Polsce, w której nowych przepisów możemy spodziewać się w styczniu 2025 r.).
Jednym z głównych celów globalnego podatku minimalnego jest wyrównanie warunków panujących w poszczególnych krajach z punktu widzenia podatkowego. Wprowadzenie podatku ma sprawić, że podatnicy nie będą podejmowali decyzji inwestycyjnych w głównej mierze na podstawie tego, jak duży podatek musieliby zapłacić w danej jurysdykcji. Zrównanie stawek podatkowych sprawi, że we wszystkich spośród 140 krajów, które zdecydowały się przyjąć dyrektywę, prowadzenie biznesu z perspektywy podatku dochodowego, będzie tak samo opłacalne.
Jednym z najistotniejszych założeń globalnego podatku minimalnego jest przeznaczenie “nadwyżki”. Grupy kapitałowe, które działają na terenie jurysdykcji, w których stawka opodatkowania jest niższa niż 15%, będą odprowadzały podatek wyrównawczy na rzecz skarbu państwa, w którym znajduje się siedziba główna spółki.
Ważne!
Firma ABCDE Solutions osiąga roczny obrót powyżej kwoty 750 mln euro. Posiada ona centralę w Polsce, jednak kilka jej spółek zależnych funkcjonuje w Katarze, gdzie podatek CIT wynosi 10%. Oznacza to, że od dochodów osiągniętych w tym kraju, spółka zapłaci 10% podatku w Katarze, a pozostałych 5% w Polsce. W ten sposób zyska skarb państwa polskiego, a grupa ABCDE Solutions będzie opodatkowana w ten sam sposób, co wszystkie inne grupy kapitałowe w UE.
Kto uniknie globalnego podatku minimalnego?
Każde nowe przepisy i podatki niosą za sobą szereg wyjątków, wyłączeń i ulg. W tym przypadku wyłączonymi z obowiązku odprowadzania podatku wyrównawczego będą podmioty rządowe, międzynarodowe organizacje non-profit, a także fundusze emerytalne.
Wśród nowych przepisów znajdziemy też wzmiankę o pewnym szczególnym wyjątku. Będzie on dotyczyć podmiotów, które prowadzą faktyczną działalność w rajach podatkowych, a nie stanowią jedynie zasłony dymnej dla procederu wyprowadzania dochodów z państwa, w którym znajduje się siedziba firmy.
Kontrowersje wokół globalnego podatku minimalnego
Tak duża zmiana, jak wprowadzenie podatku minimalnego, nie mogła przejść bez echa. Szczególne emocje budzi fakt, że globalny podatek minimalny obejmuje grupy, które osiągną określony pułap obrotów, co niekoniecznie musi oznaczać wysokie dochody. Co więcej, podatek zapłacą także firmy, które odnotowują straty, ponieważ jest on uzależniony nie od dochodu, a od przychodu. Z tego też powodu pojawiają się głosy mówiące o tym, że nie powinno się nazywać globalnego podatku minimalnego podatkiem CIT (Corporate Income Tax), ponieważ ten wprost odnosi się do dochodów.
