Rozwiązanie to najczęściej stosuje się w podatkowych grupach kapitałowych, w których część uczestników wykazuje nadwyżki finansowe. Dzięki tym nadwyżkom możliwe jest finansowanie podmiotów-członków grup kapitałowych, którzy borykają się z niedoborami. Korzystanie z cash poolingu eliminuje potrzebę zaciągania zobowiązań finansowych u firm trzecich, a co za tym idzie, obniża koszty pozyskiwania finansowania.
Innymi słowy: cash pooling stanowi alternatywę dla kredytu, wykorzystując w celu finansowania różnice finansowe pomiędzy firmami, będącymi uczestnikami grup kapitałowych.
Jak działa cash pooling?
Usługa komasowania środków pieniężnych polega na pokrywaniu niedoborów finansowych jednej firmy, wykorzystując w tym celu nadwyżki drugiej. W praktyce jednak nie może to być realizowane w formie przelewów z rachunku bankowego firmy A na rachunek firmy B. Takie działanie kwalifikowałoby się jako pożyczka i byłoby obciążone podatkowo, co stawiałoby zasadność cash poolingu pod dużym znakiem zapytania.
W ramach cash poolingu spółka A wysyła zgromadzone nadwyżki (a raczej ich ustaloną część) na wspólne konto grupy kapitałowej. Kontem tym zarządza tzw. pool leader. W roli podmiotu zarządzającego występuje najczęściej bank, inna spółka będąca częścią grupy kapitałowej (na przykład spółka-matka) lub też inny podmiot zewnętrzny.
Ważne!
Nawet jeżeli funkcję pool leadera obejmuje firma niebędąca bankiem, konieczne jest korzystanie z rachunków bankowych, a więc dostęp do odpowiedniej infrastruktury. Innymi słowy: pool leader musi co najmniej ściśle współpracować z instytucją bankową.
Pool leader rozdziela posiadane zasoby tak, by były one w stanie pokryć pojawiające się niedobory na rachunkach uczestników grupy. Dopiero, gdy ten etap jest ukończony, wspomniana wcześniej spółka B może wypłacić środki celem uzupełnienia braków.
To jednak tylko jeden z wariantów usługi. Często zamiast przepływów pieniężnych stosuje się inne metody – na przykład cesję wierzytelności lub subrogację.
Rodzaje cash poolingu
Wyróżnia się dwa główne rodzaje cash poolingu – wirtualny i rzeczywisty.
Cash pooling wirtualny
Ten wariant oznacza, że w rzeczywistości nie przelewa się środków pomiędzy rachunkami firmowymi. Salda rachunków konsoliduje się jedynie wirtualnie, dla celów obliczeń, a później – na podstawie całkowitego bilansu podmiotów uczestniczących – nalicza się odsetki.
Ten rodzaj usługi umożliwia:
- wywarcie pozytywnego wpływu na wynik finansowy grupy kapitałowej,
- zachowanie autonomiczności finansowej przedsiębiorstw uczestniczących w PGK,
- obniżenie kosztów kredytów na rachunkach bieżących.
Ważne!
Możesz spotkać się też z innymi nazwami tej metody:
- national cash pooling,
- kompensowanie odsetek.
Cash pooling rzeczywisty
W tym przypadku następuje fizyczna konsolidacja sald rachunków należących do spółek tworzących podatkową grupę kapitałową. Dzięki rzeczywistemu poolingowi grupa może efektywnie i na bieżąco zarządzać płynnością finansową zrzeszonych w niej firm. Wyznaczony lider ma za zadanie maksymalnie efektywnie wykorzystywać zgromadzone środki.
Ta forma usługi umożliwia:
- pełną automatyzację transferów pomiędzy rachunkami,
- zmniejszenie roli zewnętrznego kapitału w finansowaniu spółek,
- zmniejszenie wykorzystania kredytu w rachunku bieżącym,
- osiągnięcie większych przychodów z odsetek (dzięki skonsolidowanemu saldu).
Ważne!
Możesz spotkać się też z innymi nazwami tej metody:
- koncentracja/konsolidacja środków na rachunku,
- zero balancing cash pooling.
Czy to metoda neutralna podatkowo?
Usługę cash poolingu reklamuje się często jako neutralną podatkowo. Jest to możliwe dzięki stosowaniu właściwych tytułów prawnych dla przepływów środków (wirtualnych bądź rzeczywistych) pomiędzy członkami grupy kapitałowej. Chodzi głównie o to, by przepływy te nie spowodowały przysporzeń na gruncie CIT. W tym celu stosuje się wspomniane już wcześniej subrogację i cesję wierzytelności.
Mimo to cash pooling budzi wątpliwości – szczególnie w kontekście podatku u źródła, podatku VAT i podatku PCC. Omówimy każdy z tych elementów.
Cross-border cash pooling
Transgraniczna odmiana komasowania środków występuje, gdy uczestniczą w nim podmioty mające siedziby w różnych krajach. W takiej sytuacji kluczowe jest ustalenie beneficjenta rzeczywistego odsetek.
Beneficjentem tym może być pool leader, ale w szczególnych okolicznościach mogą nim być także uczestnicy grupy kapitałowej. Rozstrzygnięcie tej kwestii odpowiada na pytanie czy i kto powinien zapłacić podatek u źródła. Ma ono także wpływ na ustalenie, z jakich zwolnień podatkowych można skorzystać oraz czy mają zastosowanie obniżone stawki podatku, wynikające z umów o unikaniu podwójnego opodatkowania.
Cash pooling a pożyczka
Jeżeli podmiot udziela pożyczki lub darowizny innemu firmie, z reguły wiąże się to z koniecznością zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych. Porozumienie dotyczące komasowania środków konstruuje się jednak w taki sposób, by utrudnić jednoznaczne stwierdzenie, czy doszło do udzielenia pożyczki. Jako że nie istnieje stały “wzór” cash poolingu (w końcu to jedna z wielostronnych umów nienazwanych), należy zwrócić na to szczególną uwagę.
Praktyka pokazuje jednak, że w ramach umowy:
- nie ustala się określonych kwot,
- nie deklaruje się zwrotu środków,
- nie informuje się o przeznaczeniu środków,
- nie informuje się o pochodzeniu środków.
Te cztery elementy sprawiają, że dobrze skonstruowana usługa cash poolingu nie nosi znamion pożyczki i nie kwalifikuje się do zapłaty PCC.
Cash pooling a podatek VAT
Skoro więc spółki nie zapłacą podatku CIT, PCC ani WHT, to może konieczne będzie opłacenie VAT? W końcu podatek od towarów i usług płaci się także z tytułu świadczenia usług finansowych.
Rzecz jednak w tym, że w tym przypadku nie do końca można mówić o świadczeniu usługi finansowej. Spośród wszystkich stron biorących udział w komasowaniu środków pieniężnych, jedynie pool leader jest podmiotem świadczącym usługi – rozlicza środki, przesyła je między kontami, zarządza nimi. Kwalifikuje się to jednak jako pośrednictwo finansowe. To zaś, na mocy art. 43 ustawy o VAT jest zwolnione z VAT.
Umowa cash poolingu w polskim prawie
Co z pozostałymi regulacjami? Jak już wspomnieliśmy, cash pooling należy do umów nienazwanych, a kwalifikuje się go jako typ umowy o świadczenie usług, zawierający cechy rachunku bankowego oraz kredytu.
System cash poolingu może stanowić obiekt zainteresowania ze względu na system przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Bank nawiązuje bowiem współpracę nie z jednym podmiotem, a z grupą podmiotów, w ramach której może dochodzić do dość swobodnego przepływu środków. Z tego powodu konieczna jest kontrola nad pochodzeniem i przepływem ww. środków – zwłaszcza, jeśli istnieją powiązania także z firmami zagranicznymi.
Regulacji, którymi obciążone są banki świadczące usługę cash poolingu jest więcej i są one skomplikowane. Z tego też powodu funkcję pool leadera rzadko kiedy obejmuje podmiot inny niż bank.
Uczestnicy grupy kapitałowej muszą jednak zdawać sobie sprawę z przepisów dotyczących działania na szkodę spółki. Sytuacja, w której porozumienie jest skonstruowane wyłącznie po to, by środki przepływały w jedną stronę – na rzecz jednego podmiotu – może zostać zinterpretowana jako celowe działanie w celu wywołania szkód finansowych. Jedną z przyczyn jest fakt, że w ramach cash poolingu nie wymaga się ani nie deklaruje się konieczności zwrotu uzyskanych środków, o czym wspominaliśmy wcześniej.
Podsumowanie
Cash pooling to skomplikowane, zaawansowane rozwiązanie finansowe. Może przynieść wymierne korzyści w kontekście całej grupy kapitałowej, jednakże musi zostać przygotowane z niezwykłą pieczołowitością.
Błędy natury strukturalnej mogą skutkować nałożeniem dodatkowych podatków, a nawet odpowiedzialnością karną dla podmiotów zrzeszonych w grupie kapitałowej. Mimo to pozostaje korzystną metodą zarządzania płynnością finansową, która umożliwia spółkom zrzeszonym w grupie kapitałowej zmaksymalizowanie zysków pochodzących z odsetek.