Dostępne formy opodatkowania
W 2026 roku podatnik ma do wyboru tylko trzy formy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Do końca 2021 roku wybór był szerszy, jednak przepisy Polskiego Ładu uniemożliwiły wybór karty podatkowej. Warto jednak wspomnieć, że podmioty, które korzystały z niej w przeszłości (bez przerwy), wciąż mogą rozliczać się w ten sposób z urzędem skarbowym.
Zasady ogólne – PIT-36
Zwane również skalą podatkową, zasady ogólne to najbardziej podstawowa metoda opodatkowania dochodów dla przedsiębiorców.
- Podatnicy, którzy osiągną dochód 30 000 zł lub mniejszy w skali roku nie zapłacą od niego podatku.
- Dochód mieszczący się w przedziale od 30 000 zł do 120 000 zł wiąże się z koniecznością zapłaty 12-procentowego podatku PIT, od którego odejmuje się kwotę zmniejszającą podatek (3 600 zł).
- Podatnicy, których dochód przekracza 120 000 zł płacą 10 800 zł podatku oraz dodatkowo 32% od nadwyżki ponad 120 000 zł.
Każdy przedsiębiorca, który rozlicza się skalą podatkową, opłaca także 9-procentową składkę zdrowotną, zależną od dochodu, ale – od kilku lat – pozbawioną możliwości odliczania.
Przykład:
Pan Leszek prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą, w ramach której uzyskuje przychód w wysokości około 300 000 zł rocznie. Gdyby od tej kwoty miał zapłacić podatek, zasady ogólne byłyby dla niego skrajnie nieopłacalne. Firma pana Leszka generuje jednak wysokie koszty – w 2025 roku na poziomie 190 000 zł.
Oznacza to, że pan Leszek osiągnął dochód w wysokości 110 000 zł – mieści się więc w pierwszym progu podatkowym. W takiej sytuacji wybór skali podatkowej jako formy opodatkowania jest uzasadniony.
Zasady ogólne są więc dobrym rozwiązaniem dla firm, które generują duże koszty uzyskania przychodu, przez co przekroczenie drugiego progu podatkowego raczej im nie grozi.
Podatek liniowy
19-procentowy podatek liniowy zarezerwowany jest dla firm, które osiągają wysokie dochody po odliczeniu kosztów lub też generują tych kosztów niewiele. Rozliczenie podatkiem liniowym nie jest zależne od wysokości osiągniętego przychodu – przedsiębiorca zapłaci więc zawsze 19% – czy to od kwoty 200 000 zł czy od 15 000 000 zł.
Przykład:
Pani Matylda prowadzi dużą firmę i ponosi duże koszty uzyskania przychodu, ale jednocześnie uzyskuje wysoki przychód. W 2025 roku firma wygenerowała 1 412 000 zł przychodu przy 900 000 zł kosztów. Gdyby pani Matylda korzystała ze skali podatkowej, zarobiłaby wyraźnie mniej, z kolei stawka ryczałtu dla jej rodzaju działalności (wolny zawód) również nie jest korzystna – wynosi 17%. Na szczęście przedsiębiorczyni zawczasu wybrała opodatkowanie podatkiem liniowym.
Wybierając formę opodatkowania pamiętaj, że podatek liniowy, choć oferuje stałą, przewidywalną stawkę i daje możliwość odliczania kosztów, ma też kilka wad. Minusy podatku liniowego mogą być mniej lub bardziej widoczne, w zależności od poziomu dochodów Twojej firmy. Osiągając wysokie dochody, zapłacisz też wysoką składkę zdrowotną, która wynosi 4,9% od dochodu. Nie rozliczysz się też z małżonkiem ani nie skorzystasz z wielu ulg podatkowych, dostępnych dla podatników korzystających z zasad ogólnych.
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych
W ostatnich latach ryczałt zyskuje na popularności. To forma opodatkowania, w ramach której podatnik odprowadza składki od przychodów, co oznacza, że nie może odliczyć kosztów uzyskania przychodu. Z jednej strony oznacza to, że zakupy dokonywane na firmę nie obniżą podatków, z drugiej – przedsiębiorcy na ryczałcie nie muszą się przejmować ewidencjonowaniem zakupów firmowych.
Najistotniejsze są jednak stawki podatków – niższe niż podatek liniowy, a w niektórych przypadkach nawet od pierwszego progu skali podatkowej.
Co więcej, podatnicy na ryczałcie opłacają niską, zryczałtowaną składkę zdrowotną – pozostaje ona atrakcyjna do osiągnięcia poziomu 300 tys. zł przychodu rocznego, co czyni ryczałt bardzo konkurencyjną formą opodatkowania.
Przykład:
Pan Norbert prowadzi działalność wytwórczą, co oznacza, że może zastosować stawkę ryczałtu 5,5%. W takiej sytuacji – nawet mimo ponoszenia kosztów – ryczałt od przychodów ewidencjonowanych jest najkorzystniejszą opcją dla jego firmy.
Firma pana Norberta osiąga przychody nieprzekraczające 300 000 zł, co oznacza, że składka zdrowotna wynosi dla niej 769,43 zł miesięcznie (dane na rok 2025).
Ważne!
Składka zdrowotna dla ryczałtowców występuje w trzech progach:
- dla podatników osiągających przychód do 60 000 zł rocznie wynosi 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w IV kw. poprzedniego roku,
- dla podatników osiągających przychód 60 000 – 300 000 zł rocznie wynosi 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z IV kw. poprzedniego roku.
- dla podatników, których przychód przekroczył 300 000 zł – 180% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z IV kw. poprzedniego roku.
W momencie, gdy piszemy ten artykuł, stawki na rok 2026 nie są jeszcze znane. W 2025 roku przedsiębiorcy odprowadzali odpowiednio:
- 461,66 zł miesięcznie w progu do 60 000 zł,
- 769,43 zł miesięcznie w progu do 300 000 zł,
- 1384,97 zł miesięcznie w progu powyżej 300 000 zł rocznie.
To, czy ryczałt jest opłacalny dla Twojej firmy, zależy w dużej mierze od stawki ryczałtu. Pełny katalog oraz szersze omówienie tematu znajdziesz w naszym artykule: Opodatkowanie ryczałtem – kiedy się opłaca?
Wybór formy opodatkowania w 2026 roku
Jak już wspomnieliśmy na początku artykułu, przedsiębiorcy, którzy prowadzą działalność gospodarczą, w 2026 roku będą mieli do wyboru trzy formy opodatkowania: zasady ogólne, podatek liniowy oraz ryczałt. Jeżeli do tej pory firma korzystała z jednej z nich, kolejny rok rozpocznie automatycznie na tych samych zasadach.
Jeśli dopiero rozpoczynasz prowadzenie własnej firmy, musisz wiedzieć, że wybór formy opodatkowania jest tyleż istotny, co trudny – zwłaszcza na początku. Zanim to zrobisz, przygotuj prognozy przychodów i kosztów działalności – te dwa elementy są kluczowe dla wyboru metody opodatkowania. W poprzednich rozdziałach wyjaśniliśmy, które formy opodatkowania są korzystne w różnych sytuacjach, w jakich może znaleźć się przedsiębiorstwo. Na tej podstawie możesz łatwiej wybrać właściwą formę opodatkowania dla Twojej firmy.
Ważne!
Choć w pierwszej chwili może się wydawać, że skala podatkowa dla dochodów przekraczających pierwszy próg podatkowy, jest niekorzystna, weź także pod uwagę swoją sytuację prywatną.
Podatnicy rozliczający się podatkiem liniowym lub ryczałtem od przychodów nie mogą korzystać z ulg podatkowych ani kwoty wolnej od podatku – te rodzaje preferencji dostępne są jedynie dla podatników na zasadach ogólnych.
Jak zmienić formę opodatkowania w 2026 roku?
Każdy przedsiębiorca ma prawo do zmiany formy opodatkowania – pod pewnymi warunkami. Po pierwsze: zmiana możliwe jest tylko raz w roku, i to w ściśle wyznaczonym terminie.
Zmiana formy opodatkowania jest możliwa do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym uzyskasz pierwszy przychód z działalności gospodarczej w danym roku. Jeżeli więc uzyskasz przychód w styczniu, zmienić formę opodatkowania możesz do 20 lutego.
Ważne!
A co z nowymi firmami? Przedsiębiorstwo założone w kwietniu 2026 roku, które osiągnie pierwszy przychód w kolejnym miesiącu (czyli w maju 2026), będzie mogło zmienić formę opodatkowania do 20 czerwca 2026 roku.
Jakie kroki należy wykonać, by zmienić formę opodatkowania?
Upewnij się, że chcesz zmienić formę opodatkowania i będzie to korzystne dla Twojej firmy – jeśli nowa forma opodatkowania okaże się zbyt obciążająca, będziesz mógł ją zmienić dopiero w kolejnym roku!
Złóż oświadczenie o zmianie formy opodatkowania do właściwego urzędu skarbowego lub przez internet, korzystając z formularza dostępnego na stronie https://biznes.gov.pl.
Przygotowany wniosek podpisz i wyślij – pamiętaj przy tym, że podpisanie dokumentu nie jest równoznaczne z jego wysyłką.
Upewnij się, że otrzymałeś potwierdzenie wysłania wniosku na swój adres e-mail oraz UPO (dostępne w Koncie Przedsiębiorcy).
Ważne!
Brak potwierdzenia oznacza, że wniosek nie został wysłany. W takiej sytuacji sprawdź status wniosku w CEIDG, w zakładce Moja firma.
Gdy wniosek o zmianę formy opodatkowania zostanie zweryfikowany, otrzymasz informację na podany adres e-mail. Na tym etapie wniosek może zostać przyjęty przez CEIDG lub odrzucony.
Co zrobić, gdy występują problemy z wnioskiem?
Jeśli Twój wniosek został odrzucony lub masz wątpliwości, czy wszystko wypełniłeś poprawnie, możesz sprawdzić kilka elementów, w których często występują pomyłki.
Zaloguj się do CEIDG, a w zakładce Moja firma znajdź wniosek o zmianę formy opodatkowania. Pobierz go, a następnie sprawdź:
- datę złożenia wniosku (w większości przypadków nie powinna ona przekroczyć 20 lutego br. – zakładając, że firma osiągnęła pierwszy przychód w styczniu br.),
- datę powstania zmiany (jeżeli Twoja firma funkcjonowała już w poprzednim roku, data powstania zmiany powinna wskazywać 1 stycznia br.),
- wybraną formę opodatkowania,
- sprawdź też poprawność pozostałych wprowadzonych danych. CEIDG może odrzucić wniosek, jeżeli wykryje w nim błędne informacje.
Ważne!
Odroczenie jakiegokolwiek terminu, wyszczególnionego w przepisach prawa podatkowego, jest możliwe jedynie przy spełnieniu warunku nieprzekraczalności tego terminu.
W momencie, w którym termin – na przykład wyboru formy opodatkowania – upłynie, jego odroczenie jest bezwzględnie niemożliwe. W sytuacji, w której przedsiębiorca składa wniosek o odroczenie terminu po jego upłynięciu, urząd odpowie prawdopodobnie odmową wszczęcia postępowania.
Zasady te działają, rzecz jasna, także w drugą stronę: termin, który upłynął, nie może zostać skrócony.
Czy można odroczyć termin na wybór formy opodatkowania?
Przechodzimy wreszcie do głównego tematu tego artykułu. Odroczenie terminu wyboru formy opodatkowania jest możliwe, ale obarczone pewnymi ograniczeniami. Podstawą do odroczenia terminu jest art. 48. § 1 Ordynacji podatkowej. Głosi on, że:
Organ podatkowy, na wniosek podatnika, w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym może odraczać terminy przewidziane w przepisach prawa podatkowego, z wyjątkiem terminów określonych w art. 68–71, art. 77 § 1–3, art. 79 § 2, art. 80 § 1, art. 87 § 3 i 4, art. 88 § 1 i art. 118.
Wyjątki, o których mówi ustawa, to:
- termin przedawnienia,
- termin zwrotu nadpłaty,
- termin wygaśnięcia prawa do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty,
- termin wygaśnięcia prawa do zwrotu nadpłaty podatku,
- termin wystawienia rachunku oraz żądania wystawienia rachunku,
- termin przechowywania kopii rachunków,
- termin przedawnienia prawa do wydania decyzji o odpowiedzialności osoby trzeciej oraz zobowiązania wynikającego z tej decyzji.
Warunki odroczenia – termin materialnoprawny
Temat odroczenia terminu wyboru formy opodatkowania budzi jednak uzasadnione wątpliwości podatników (i organów), a to dlatego, że wspomniany już art. 48 Ordynacji podatkowej mówi o odroczeniu terminów materialnoprawnych, wynikających z przepisów podatkowych. Wykluczono więc terminy procesowe, wynikające z decyzji organów podatkowych.
Kluczowym jest więc najpierw ustalenie, czy termin wyboru formy opodatkowania ma charakter materialnoprawny. Odpowiedź na tę wątpliwość jest twierdząca – termin do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym podatnik uzyskał pierwsze przychody z prowadzenia działalności gospodarczej w danym roku wynika bowiem z przepisów prawa (art. 9a ust. 1 ustawy PIT, art. 9 ust. 1 ustawy o zryczałtowanym podatku), a nie z decyzji podatkowej.
Warunki odroczenia – ważny interes (podatnika lub publiczny)
Czy to przesądza o możliwości odroczenia terminu? Otóż nie. Przywołajmy ponownie art. 48 Ordynacji podatkowej. Mówi on o odroczeniu w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym. Oba te pojęcia są nieprecyzyjne, co otwiera pole do interpretacji.
Czy więc wystarczy, że podatnik będzie przekonany o konieczności zmiany formy opodatkowania, by została spełniona przesłanka o ważnym interesie podatnika? Niekoniecznie – urząd może nie przyjąć takiego wyjaśnienia. Aby mieć pewność, że odroczenie się powiedzie, warto zadbać o silniejsze podstawy, które będzie można przedstawić organom podatkowym.
Okolicznością, która może poskutkować odroczeniem terminu, jest na przykład ciężka choroba podatnika, który nie mógł przez nią złożyć odpowiednich dokumentów. Jeżeli jednak termin już upłynął, odroczenie nie zostanie przyznane.
Podsumowanie
Odroczenie terminu wyboru formy opodatkowania jest możliwe w tym sensie, że przepisy go nie wykluczają. Aby jednak uzyskać decyzję o odroczeniu, nie wystarczy złożyć wniosek w terminie. Konieczne jest także spełnienie przesłanki o ważnym interesie – podatnika lub publicznym. Innymi słowy: odroczenie terminu z powodu tego, że podatnik zapomniał zrobić to wcześniej, raczej nie ma racji bytu.
Organ wydający decyzję weźmie pod uwagę okoliczności, które uniemożliwiły przedsiębiorcy dokonanie zmiany formy opodatkowania. Te zaś powinny być szczegółowo opisane i udokumentowane.
