Pakiet mobilności w transporcie – założenia, przepisy i zmiany w 2024

Pakiet mobilności w transporcie to zestaw przepisów i regulacji zaproponowanych i wprowadzonych w życie przez Parlament Europejski już w roku 2020. Głównym celem pakietu jest poprawa warunków pracy kierowców – zarówno w kontekście płac, jak i odpoczynku i regeneracji. Równie istotnym założeniem jest uregulowanie rynku transportu wewnątrzwspólnotowego. Choć pakiet mobilności istnieje już od czterech lat, druga połowa 2023 roku przyniosła kolejne zmiany, które wymagają od firm transportowych dostosowania się do zaktualizowanych przepisów. To jednak nie koniec – cały czas procedowane są kolejne zmiany, proces transformacji ma potrwać do 2026 roku.
Spis treści:

Pakiet mobilności UE – skąd się wziął?


Początków tego, co dziś znamy jako pakiet mobilności, należy upatrywać w dwóch dokumentach. Mowa o wprowadzonych w Niemczech i Francji ustawach o płacy minimalnej:

MILOG, czyli Gesetz zur Regelung eines allgemeinen Mindestlohns

To ustawa, która – choć przyjęta w niemieckim parlamencie – wpłynęła także na polskie firmy transportowe działające w kraju naszych zachodnich sąsiadów. 

Zgodnie z zapisami dokumentu, który wszedł w życie 1 stycznia 2015 roku, każda osoba pracująca na terenie Niemiec ma prawo do otrzymywania wynagrodzenia nie niższego niż ustalona w ustawie stawka. Od października 2022 roku wynosi ona 12 EUR za godzinę (min. 2 016 EUR miesięcznie przy pełnym etacie).

W samym wprowadzeniu płacy minimalnej nie byłoby nic zaskakującego, jednak w ustawie MILOG znalazł się zapis, który wzbudził szeroko zakrojoną dyskusję – Bundestag zdecydował, że także pracodawcy z innych państw muszą zatrudnionemu przez siebie personelowi świadczącemu pracę na terenie Niemiec zapewnić niemiecką płacę minimalną.

Wejście w życie ustawy MILOG zmieniło sytuację wielu polskich przedsiębiorców działających w branży transportowej i – jak się okazało – było wstępem do znacznie dalej idących zmian.

Ważne!

Loi Macron

Drugim z pionierskich aktów prawnych w Europie Zachodniej była ustawa nazywana często Loi Macron. Dekret nr 2016-418 wszedł w życie niemal dokładnie 1,5 roku po ustawie MILOG, bo 1 lipca 2016 roku. 

Główne założenie Loi Macron są niemal identyczne, co jej niemieckiego odpowiednika – wprowadzenie płacy minimalnej oddziałujące w równym stopniu na przedsiębiorców francuskich, jak i na firmy z innych państw, które zatrudniają osoby pracujące na terenie Francji.

Loi Macron oprócz wyznaczenia szeregu nowych obowiązków oraz ustalenia wysokości kar za ich nieprzestrzeganie wprowadziła jeszcze jedno, dodatkowe obciążenie dla przedsiębiorców – zobowiązała ich do wyznaczenia przedstawiciela, który będzie reprezentował firmę w kontaktach z urzędami po stronie francuskiej.

Pakiet mobilności dla kierowców?

Wprowadzenie szeroko zakrojonych regulacji dla rynku transportowego w całej Unii Europejskiej ma w założeniach spełniać kilka celów:

  • zapewnić bezpieczeństwo i lepsze warunki pracy dla kierowców,
  • dostosować realia rynku transportowego do zasad sprawiedliwości społecznej,
  • działać w imię zrównoważonego rozwoju gospodarczego,
  • zadbać o potrzeby wszystkich państw członkowskich UE i wyrównać szanse.

Czy wstępne założenia udało się spełnić? Trudno to ocenić. Należy jednak pamiętać o tym, że choć pakiet mobilności uruchomiono w 2020 roku, przepisy mają uzyskać swój ostateczny kształt dopiero w roku 2026 – do tego czasu stopniowo będą wprowadzane coraz to nowe zmiany. Te ze stycznia 2023 r. są obecnie najbardziej aktualne.

Pakiet mobilności dla branży transportowej

Pakiet mobilności – przepisy z 2020 roku


Czas jazdy

Przerwy podczas jazdy

Powroty do bazy

Odpoczynek tygodniowy

Kierowcy transportu międzynarodowego mają prawo do odpoczynków regeneracyjnych. Zgodnie z nowymi przepisami kierowca może odebrać dwa skrócone tygodniowe odpoczynki z rzędu (nie krótsze niż 24 godziny). Warunkiem odbycia skróconych okresów odpoczynku jest otrzymanie rekompensaty w postaci odpoczynku o równoważnym okresie, który kierowca wykorzysta jednorazowo nie później niż do trzech tygodni od odbycia skróconego odpoczynku.

Co więcej, pakiet mobilności wprowadził zakaz odbywania regularnych odpoczynków tygodniowych w kabinie pojazdu – kierowcy mają mieć zapewnione miejsce noclegowe.

Pakiet mobilności 2022 – poważne zmiany


Wynagrodzenia dla pracowników delegowanych

Zmiany zapoczątkowane przez wspomniane w pierwszej części artykułu ustawy MILOG i Loi Macron dopiero w 2022 roku zostały przeszczepione na grunt całej Unii Europejskiej. 

Kierowcy transportu międzynarodowego powinni otrzymywać wynagrodzenie za tę część pracy, którą odbywają na terenie danego kraju, równe co najmniej wysokości minimalnego wynagrodzenia dla pracowników transportu w tym państwie.

Oznacza to, że polscy kierowcy, którzy jadą z transportem do Niemiec czy Hiszpanii, za pracę w innym kraju otrzymają zapłatę w wysokości co najmniej minimalnej krajowej w Niemczech, Hiszpanii czy dowolnym innym kraju Unii, w którym świadczą pracę.

Ważne!

Przewozy kabotażowe

Ważne!

System IMI

Tachografy

Pojazdy o DMC powyżej 2,5 t

Zestaw zmian z 2022 roku rozszerzył zasady pakietu mobilności – od tej pory przewoźnicy wykorzystujący w pracy pojazdy o DMC powyżej 2,5 t (a nie 3,5 t, jak wcześniej) podlegają przepisom dotyczącym przejazdów kabotażowych. Co więcej, muszą uzyskać licencję oraz spełnić warunki zawodu przewoźnika drogowego. 

Przedsiębiorstwo takie musi też zabezpieczyć finansowo pojazdy wykonujące przewozy. Wysokość zabezpieczenia na pierwszy samochód floty wynosi 1 800 EUR. Każdy kolejny pojazd należy zabezpieczyć kwotą min. 900 EUR.

Pakiet mobilności 2023 – najnowsze zmiany w przepisach


Choć w pierwotnych planach dotyczących stopniowego wdrażania pakietu mobilności w Europie nie było znaczących zmian na 2023 rok, sytuacja nieco się zmieniła. Wynika to z ogólnej dynamiki zmian oraz prawa krajowego – polskie przepisy musiały zostać dostosowane do pakietu mobilności tak, aby poszczególne zapisy wzajemnie się nie wykluczały.

2023 rok okazał się czasem zmian w kilku obszarach dotyczących pakietu mobilności. Czego dotyczy aktualizacja przepisów?

  • Baz eksploatacyjnych
  • Obowiązkowych oświadczeń 
  • Nowych tachografów
  • Zmian w wynagrodzeniach

Bazy postojowe z minimalną liczbą miejsc

Ta zmiana obowiązuje od stycznia 2023, choć pierwotnie miała wejść w życie jeszcze w 2022.

Nowo przyjęte przepisy wymagają, by bazy eksploatacyjne znajdowały się na terytorium Polski. Muszą one także być wyposażone tak, by umożliwiały prowadzenie działalności w sposób ciągły i zorganizowany. Jednym z wymogów dla baz eksploatacyjnych jest to, by zawierały miejsce postojowe, miejsce rozładunku i załadunku lub miejsce konserwacji i naprawy. 

Co więcej, bazy eksploatacyjne muszą posiadać liczbę miejsc postojowych odpowiadającą ⅓ liczby pojazdów we flocie, jednak niezależnie od liczby baz.

Ważne!

Jeżeli przedsiębiorca dysponuje kilkoma bazami eksploatacyjnymi, muszą one łącznie posiadać wymaganą liczbę miejsc postojowych.

Nowe obowiązkowe oświadczenia dotyczące kierowców

Ta zmiana również obowiązuje od stycznia 2023.

Firmy transportowe od 2023 roku zobowiązane są do składania dwóch nowych oświadczeń. Obowiązek ten jest cykliczny – przewoźnicy będą musieli o nim pamiętać co roku. Termin na składanie obu oświadczeń upływa 31 marca.

Oświadczenie o liczbie osób zatrudnionych. Przewoźnik powinien złożyć to oświadczenie, uwzględniając także pracowników zatrudnionych na dzień 31 grudnia roku poprzedzającego obowiązek złożenia informacji. Składając oświadczenie o liczbie zatrudnionych na początku 2024 roku należy więc wziąć pod uwagę stan na koniec 2023 roku, niezależnie od tego, w którym momencie składamy oświadczenie.

Oświadczenie o średniej arytmetycznej liczby kierowców zatrudnionych. Warto zwrócić uwagę na to, że w tym oświadczeniu nie ma znaczenia forma zatrudnienia – należy w nim uwzględnić średnią liczbę wszystkich kierowców wykonujących operacje transportowe w roku poprzedzającym moment złożenia oświadczenia.

Wymiana tachografów na urządzenia drugiej generacji

Zmiana będzie obowiązywać od 21 sierpnia 2023.

Inteligentne tachografy drugiej generacji należy od sierpnia montować we wszystkich nowo rejestrowanych pojazdach. Z czasem obowiązek montażu nowych tachografów będzie dotyczyć także starszych pojazdów.

  • w sierpniu 2023 roku uruchomiono pierwszy etap zmian (montaż tachografów nowej generacji w nowych pojazdach);
  • w grudniu 2024 roku rozpocznie się proces wymiany tachografów analogowych i cyfrowych w starszych pojazdach oraz wdrożony zostanie obowiązek przechowywania danych z tachografów w terminie do 56 dni w celach kontrolnych;
  • we wrześniu 2025 tachografy drugiej generacji mają być obecne w każdym pojeździe o DMC powyżej 3,5 t;
  • w lipcu 2026 roku obowiązek wyposażenia pojazdu w tachografy inteligentne drugiej generacji obejmie także pojazdy o DMC 2,5-3,5 t (pod warunkiem, że będą wykorzystywane do przewozów międzynarodowych).

Zmiany w wynagrodzeniach kierowców transportu międzynarodowego

Te zmiany weszły w życie w sierpniu 2023 roku.

Nowe przepisy dotyczące delegowania kierowców w transporcie drogowym mają umożliwić dostosowanie prawa w poszczególnych krajach Unii Europejskiej do przepisów ustalonych przez wspólnotę. 19 sierpnia 2023 roku zaczęła obowiązywać ustawa z dnia 28 lipca 2023 r. o delegowaniu kierowców w transporcie drogowym. Modyfikacji uległa też ustawa o czasie pracy kierowców. W tym drugim dokumencie doprecyzowano kwestię podróży służbowej. Jednym z najważniejszych zapisów, które zaktualizowano, jest ten głoszący, że “kierowca wykonujący zadania służbowe w ramach międzynarodowych przewozów drogowych nie jest w podróży służbowej” w rozumieniu przepisów kodeksu pracy. 

Nowe wpisy w ustawie o czasie pracy kierowców wprowadzają też pojęcie przeciętnego wynagrodzenia. Ma ono służyć ustanowieniu kryterium ustalania należności dla kierowców zawodowych. Zaktualizowany wpis znajdziemy art 2. pkt 8 tejże. 

Zgodnie z nowymi przepisami zmianie ulegnie także kwestia ustalania podstawy opodatkowania dla kierowców biorących udział w transporcie międzynarodowym. Art. 26f ust. 2 ustawy o czasie pracy kierowców mówi, że w ich przypadku należy zastosować przepisy wydane na podstawie art. 21 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych dotyczące pracowników zatrudnionych za granicą u polskich pracodawców. 

Co więcej, art. 26g ustawy (o czasie pracy kierowców) zawiera dodatkowe zasady, obejmujące tych z kierowców, których miesięczny przychód przekracza wartość przeciętnego wynagrodzenia (ustalanego zgodnie z przytoczonymi wcześniej zasadami). W takich przypadkach do przychodu nie wlicza się:

  • kwoty stanowiącej równowartość 60 euro za każdy dzień pobytu za granicą, z zastrzeżeniem, że tak ustalony miesięczny przychód tych osób stanowiący podstawę wymiaru składek nie może być niższy od kwoty przeciętnego wynagrodzenia.
  • należności stanowiących zwrot równowartości poniesionych przez kierowcę kosztów, m.in. noclegu, podróży do miejsca rozpoczęcia przewozu środkiem transportu niebędącym w dyspozycji pracodawcy, niezbędnych udokumentowanych wydatków czy korzystania z urządzeń sanitarnych w miejscach wykonywania obowiązków służbowych.

Za każdy dzień pobytu za granicą w ramach wykonywania transportu międzynarodowego, kierowca otrzymuje jednolitą stawkę diety w wysokości 60 euro. To efekt uproszczenia, ponieważ do tej pory wysokość diet różniła się w zależności od tego, na terenie jakiego państwa przebywał kierowca.

Pan Karol realizuje dla pracodawcy transport międzynarodowy drogą lądową. Jego miesięczny przychód wynosi 9200 zł – przekracza więc przeciętne wynagrodzenie (obecnie wynosi ono 7768,35 zł). 

Aby obliczyć podstawę oskładkowania ZUS dla kierowcy, należy odjąć od jego zarobków łączną kwotę diet, jakie otrzymał podczas wykonywania obowiązków służbowych. Pan Karol przebywał za granicą 8 dni, a zatem otrzymał dietę w wysokości 480 euro. Przy obecnym kursie, wynoszącym 4,29 zł oznacza to, że diety w przeliczeniu na złotówki wynoszą 2059,20 zł. Odejmujemy tę kwotę od miesięcznego przychodu kierowcy: 

9200 zł — 2059,20 zł = 7140,80 zł. Uzyskana kwota nie przekracza wartości przeciętnego wynagrodzenie, co oznacza, że na potrzeby ustalenia podstawy opodatkowania przyjmuje się właśnie wartość przeciętnego wynagrodzenia, czyli obecnie 7768,35 zł.

Warto wspomnieć o jeszcze kilku istotnych zmianach:

  • Od niedawna do dni pobytu za granicą, o których mowa w ustawie o czasie pracy kierowców oraz w ustawie o PIT, nie zalicza się dni, w których kierowca korzystał z urlopu wypoczynkowego, urlopu bezpłatnego lub przebywał na zwolnieniu lekarskim. 
  • Jeżeli kierowca przebywa za granicą krócej niż 12 godzin w ciągu doby, otrzymuje odpowiednio mniejszą dietę – ½ kwoty, gdy pobyt wynosi od 8 do 12 godzin, ⅓ kwoty, gdy pobyt wynosi mniej niż 8 godzin.
  • Przychody ze stosunku pracy oraz umowy zlecenia są wolne od podatku dochodowego w kwocie 20 euro za każdy dzień pobytu kierowcy poza granicami kraju, gdy wykonuje zadania służbowe.

Pakiet mobilności – przykłady kar


Przykładowe kary dla kierowców

Przykładowe kary dla przewoźników

O tym warto wiedzieć:


  • pakiet deregulacyjny wspiera firmy

    Pierwszy pakiet deregulacyjny dla przedsiębiorców – jakie zmiany przyniesie?


    Czym jest pakiet deregulacyjny i jak wpłynie na polskich przedsiębiorców?
    Więcej: Pierwszy pakiet deregulacyjny dla przedsiębiorców – jakie zmiany przyniesie?
  • podatkowa grupa kapitałowa składa się z co najmniej dwóch spółek

    Podatkowa grupa kapitałowa (PGK) – co to jest, kiedy warto ją stworzyć?


    Czym jest podatkowa grupa kapitałowa i kiedy warto ją założyć? Jakie korzyści przynosi?
    Więcej: Podatkowa grupa kapitałowa (PGK) – co to jest, kiedy warto ją stworzyć?
  • Zwolnienie z VAT dla małych firm

    Zwolnienie z VAT dla małych firm w Unii Europejskiej – co się zmieni w 2025 roku?


    Jakie zmiany czekają małe firmy w kontekście podatku VAT? Sprawdź, jeśli prowadzisz działalność transgraniczną!
    Więcej: Zwolnienie z VAT dla małych firm w Unii Europejskiej – co się zmieni w 2025 roku?

Poznaj naszą bazę biznesowej wiedzy


Zapisz się na Przegląd PRAGMAtyczny!

FINANSE | PODATKI | PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ

Nie chcesz przegapić najważniejszych wiadomości ze świata finansów, podatków i przedsiębiorczości? Wypełnij formularz obok i dołącz do czytelników Przeglądu PRAGMAtycznego. Wiadomość od nas otrzymasz tylko raz w miesiącu – nie obawiaj się spamu z naszej strony.