Czym jest optymalizacja podatkowa?
Stworzenie uniwersalnej definicji optymalizacji podatkowej nastręcza pewnych trudności ze względu na negatywne skojarzenia, jakie budzi ten termin. Powiedzmy więc wprost: optymalizacja podatkowa jest legalnym działaniem. Mowa o sytuacjach, w których przedsiębiorstwa działają w ramach obowiązującego prawa w celu zmniejszenia obciążeń podatkowych lub ich całkowitego uniknięcia.
Metody optymalizacji podatkowej
Istnieje wiele metod, które pozwalają przedsiębiorstwom na zmniejszenie obciążeń podatkowych. Z reguły wymienia się trzy obszary legalnej optymalizacji podatkowej – planowanie podatkowe, oszczędzanie podatkowe oraz unikanie opodatkowania. Poza tym często stosuje się podział na międzynarodowe planowanie podatkowe oraz optymalizację na gruncie prawa polskiego. Wyjaśnimy po kolei każde z tych zagadnień.
Międzynarodowe planowanie a optymalizacja na prawie polskim
Międzynarodowe planowanie podatkowe to działanie, w ramach którego przedsiębiorca zakłada firmę za granicą lub dokonuje przeniesienia obecnej firmy do kraju, w którym obowiązują niższe podatki. Takie postępowanie jest jednak obarczone ryzykiem i pewnymi ograniczeniami.
Warto tu wspomnieć, że mimo założenia firmy za granicą, przedsiębiorca może zostać zmuszony do zapłaty podatku dochodowego w Polsce. Wspomina o tym art. 3 ust. 1 ustawy o PIT, który wprowadza pojęcie centrum interesów osobistych lub gospodarczych. Jeżeli więc przedsiębiorca posiada centrum interesów osobistych lub gospodarczych w Polsce oraz przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku, jako kraj jego rezydencji podatkowej uznaje się Polskę.
Optymalizacja na gruncie prawa polskiego wymaga przeprowadzenia dokładnej analizy prawa podatkowego i wykorzystywanie tej wiedzy w celu uniknięcia opodatkowania.
Planowanie podatkowe
Tym terminem określa się działania, które mają umożliwić zmniejszenie obciążeń podatkowych w oparciu o dane. Chodzi o takie wykorzystywanie posiadanych informacji: bieżących i historycznych, by móc uchronić się przed dodatkowymi obciążeniami podatkowymi. W tym celu korzysta się także z prognoz.
Częścią planowania podatkowego może być też czasowe zwiększanie obciążeń podatkowych, na przykład w celu uzyskania korzystniejszych warunków kredytowych.
Oszczędzanie podatkowe
To metoda optymalizacji polegająca na korzystaniu z różnych sposobów rozliczeń. Przykładem może być wybór uproszczonej zaliczki na podatek dochodowy, a także odsunięcie terminu powstania obowiązku zapłaty podatku, na przykład poprzez wystawienie faktury za świadczoną usługę na początku przyszłego miesiąca zamiast na koniec trwającego.
Unikanie opodatkowania
Pod tym pojęciem kryje się między innymi wykorzystywanie przysługujących przedsiębiorstwu ulg, zwolnień i odliczeń podatkowych, które ograniczają powstanie podatku lub pozwalają na jego całkowite uniknięcie.
Aby uniknąć opodatkowania, firmy często przeprowadzają transakcje restrukturyzacyjne, a także korzystają – o czym wspomnieliśmy wcześniej – ze zróżnicowanych form prowadzenia działalności. Warto jednak pamiętać, że zmiana formy opodatkowania dopuszczalna jest raz w ciągu roku podatkowego.
Metody optymalizacji podatkowej – przykłady
Optymalizacja podatkowa przybiera różne oblicza – nie sposób wymienić wszystkich metod, jakie przedsiębiorcy wykorzystują, by uniknąć opodatkowania, jednak możemy wymienić kilkanaście przykładów:
- restrukturyzacja i łączenie spółek,
- przenoszenie działalności gospodarczej za granicę,
- zakładanie spółek offshore
- tworzenie nowych spółek holdingowych lub europejskich,
- wybór spółki osobowej w miejsce spółki kapitałowej,
- wybór korzystnej formy opodatkowania,
- łączenie źródeł przychodu,
- amortyzacja,
- zmiana rozliczenia z miesięcznego na kwartalne,
- rozliczanie strat podatkowych,
- korzystanie z ulg, zwolnień i odliczeń podatkowych (np. zwolnienie z VAT, ulga na złe długi).
Optymalizacja podatkowa – ryzyko
Organy podatkowe mogą zakwestionować działania optymalizacyjne przedsiębiorstwa, jeżeli będą miały ku temu podstawy. Jako że nie istnieje zamknięta lista działań, które mogą zainteresować fiskusa, przedsiębiorcy obawiają się – często słusznie – optymalizacji podatkowej. To nie dziwi, zwłaszcza gdy weźmiemy pod uwagę, że jeżeli działanie firmy zostanie zakwalifikowane jako uchylanie się od opodatkowania (a zatem przestępstwo), grożą za to konsekwencje w postaci grzywien i/lub kary pozbawienia wolności.
Warto tutaj przypomnieć o indywidualnych interpretacjach wydawanych przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej. W przypadku wątpliwości dotyczących konkretnego przypadku optymalizacji, a także planowanych działań optymalizacyjnych, firma może zwrócić się do KIS z prośbą o wydanie interpretacji indywidualnej. Interpretacja wydana przez ten organ stanowi parasol ochronny – podatnik ma prawo uznać ją za wiążącą i stosować się do jej treści.
Jeżeli więc fiskus będzie miał wątpliwości co do działań optymalizacyjnych podjętych przez przedsiębiorcę, podczas gdy ten dysponuje interpretacją indywidualną wskazującą na to, że jego działania są zgodne z prawem, firma może być spokojna – negatywnych skutków kontroli nie będzie.
Jakie są różnice pomiędzy optymalizacją a uchylaniem się od opodatkowania?
Optymalizacja podatkowa polega m.in. na wykorzystywaniu form opodatkowania, które są korzystniejsze dla przedsiębiorstwa, amortyzacja aktywów firmy, wyborze odpowiedniego momentu rozliczania kosztów i podobnych działaniach. Wszystkie mają na celu zmniejszenie obciążeń, ale w granicach przepisów.
Uchylanie się od opodatkowania to nielegalny proceder, w ramach którego przedsiębiorstwo naraża skarb państwa na straty, nie płacąc należnych podatków w części lub w całości. Uchylanie się od opodatkowania jest przestępstwem, grozi więc konsekwencjami karnymi oraz karnoskarbowymi.
Jakie działania są traktowane jak uchylanie się od opodatkowania?
Istnieje wiele przykładów nielegalnych czynności interpretowanych jako oszustwa podatkowe. Do najbardziej charakterystycznych należą:
- niewykazywanie dochodów – najczęściej chodzi o sytuacje, w których przedsiębiorca wykazuje jedynie część dochodów po to, by nie płacić podatku za pozostałą część.
- kwalifikowanie wydatków, które nie stanowią kosztów uzyskania przychodów – na przykład sytuacja, w której przedsiębiorca kwalifikuje prywatne wydatki jako firmowe koszty uzyskania przychodu.
- zatajenia księgowe – szeroko pojęte nierzetelne prowadzenie księgowości.
- zorganizowanie niewypłacalności – chodzi o takie oszustwo, które ma doprowadzić do wykazania niewypłacalności przedsiębiorstwa w celu uchylenia się od opodatkowania, ale także unikanie zapłaty zobowiązań wobec wierzycieli, w tym kontrahentów, banków i innych instytucji finansowych.
- niepłacenie podatków – choć to mało finezyjna metoda, niektóre przedsiębiorstwa po prostu nie płacą należnych podatków, co oczywiście stanowi złamanie prawa i jest traktowane jako oszustwo podatkowe.
Podsumowanie
Choć wydaje się, że pomiędzy optymalizacją podatkową a nielegalnym uchylaniem się od opodatkowania jest cienka granica, warto przeanalizować sytuację, w jakiej znajduje się przedsiębiorstwo i rozważyć wdrożenie działań optymalizacyjnych. Potencjał drzemiący w optymalizacji podatkowej jest ogromny, choć oczywiście sporo zależy od obecnej sytuacji rynkowej, obrotów, jakie generuje Twoja firma czy branży, w jakiej działa.
Jeżeli jednak masz wątpliwości co do tego, czy dana metoda optymalizacji jest legalna, zasięgnij rady profesjonalistów oraz przeanalizuj interpretacje podatkowe wydawane przez KIS w podobnych sprawach. Całkowitą pewność uzyskasz jednak tylko występując o indywidualną interpretację podatkową.
