Weksel – definicja
Czym jest weksel? Weksel to papier wartościowy zawierający zobowiązanie jednej ze stron do zapłacenia wskazanej kwoty pieniężnej stronie przeciwnej. W sytuacji, w której sam wystawca weksla zobowiązuje się do zapłaty, mamy do czynienia z wekslem sola – inaczej wekslem własnym. Jeśli jednak dłużnikiem ma zostać osoba wyznaczona w treści weksla (czyli przyjmująca dokumenty), mówimy o wekslu trasowanym (lub też ciągnionym). Te dwa rodzaje to podstawowe nazwy weksli spotykane w obrocie gospodarczym. Warto zaznaczyć, że istnieje również weksel własny in blanco, który łączy cechy weksla własnego z koncepcją weksla in blanco.
Ważne!
Zobowiązanie, o którym mowa w wekslu, może dotyczyć jedynie określonej sumy pieniędzy – nie rzeczy ani usługi.
Kim jest trasat, a kim trasant?
W związku z procesem wypełnienia weksla możemy spotkać się z kilkoma terminami, które dla osób niewtajemniczonych mogą być mylące. Zanim więc przejdziemy do bardziej złożonych kwestii, wyjaśnijmy podstawowe pojęcia.
- Trasant– to inne określenie na wystawcę weksla lub czeku. Jeżeli opisywany weksel jest wekslem własnym (sola), trasant wskazuje do zapłaty samego siebie. Jednym z warunków koniecznych do powstania weksla jest podpis trasanta.
- Trasat – występuje jedynie w przypadku weksla ciągnionego (trasowanego). To osoba wskazana przez trasanta jako odpowiedzialna za zapłatę wyszczególnionej w wekslu sumy wekslowej. Jeżeli trasat okaże się niewypłacalny, zobowiązanie przejdzie na trasanta.
- Remitent – osoba, na rzecz której trasat (lub, w ww. przypadku niewypłacalności, także trasant) zobowiązany jest do zapłaty kwoty wekslowej.
- Poręczyciel – osoba, która bezwarunkowo odpowiada za dług wekslowy.
Ważne!
Weksel może wskazywać na kilku trasantów – w takiej sytuacji każdy z trasantów jest współodpowiedzialny za spłatę długu.
Weksel trasowany – co powinien zawierać?
Aby weksel trasowany był traktowany jako ważny, konieczne jest umieszczenie w nim szeregu informacji:
- słowo „weksel” jako część tytułu (np. u góry strony) – wyraz ten powinien zostać zapisany w tym samym języku, w jakim sporządzono dokument;
- nazwisko trasata;
- polecenie zapłaty określonej kwoty wraz z terminem i miejscem płatności (brak miejsca płatności oznacza, że weksel będzie płatny za okazaniem);
- nazwisko remitenta;
- data oraz miejsce sporządzenia weksla;
- podpis trasata (wystawcy weksla).
Ważne!
Weksel trasowany musi zawierać wszystkie ww. dane, poza wyszczególnionym przypadkiem braku miejsca płatności. W takim układzie weksel powinien zostać spłacony w miejscu zamieszkania trasata (miejsce to musi zostać wskazane w wekslu).
Co to jest weksel in blanco?
Weksel in blanco co to? To specyficzny rodzaj weksla, który tym różni się od standardowego weksla trasowanego, że część danych nie jest uzupełniona w chwili wystawienia. Nie oznacza to jednak, że może brakować dowolnej informacji – nawet weksel in blanco powinien zawierać podpisy wystawcy, trasata oraz ewentualnych poręczycieli.
Warto pamiętać, że sporządzenie weksla nie wymaga udziału notariusza – niepotrzebny jest nawet żaden blankiet z urzędu skarbowego, choć oczywiście, aby prawidłowo sporządzić weksel in blanco, wzór może okazać się bardzo przydatny.
Jak wypełnić weksel in blanco?
Proces wypełnienia weksla in blanco jest kluczowy dla jego ważności. Uzupełnienie weksla musi odbywać się zgodnie z warunkami określonymi w deklaracji wekslowej. Wierzyciel ma prawo wypełnić weksel, gdy zaistnieją okoliczności określone w porozumieniu wekslowym, na przykład, gdy dłużnik nie spłaca zobowiązania w terminie.
Ważne!
Wszelkie wytyczne dotyczące wystawiania i uzupełniania weksli reguluje Ustawa Prawo wekslowe z dn. 28 kwietnia 1936. Z przepisów dowiemy się między innymi, że aby weksel był ważny, musi zostać podpisany odręcznie.
Często spotykamy się z pytaniem: kiedy weksel in blanco jest nieważny lub co sprawia, że można go uznać za nieważny? Warto wiedzieć, że weksel in blanco co do zasady nie jest papierem wartościowym, ponieważ nie jest wypełniony w sposób prawidłowy – brakuje w nim części informacji (zazwyczaj sumy wekslowej).
Różnica między wekslem in blanco (dopuszczalnym przez Ustawę Prawo wekslowe) a wekslem nieważnym wynika z intencji pozostawienia niektórych pól pustych. W związku z tym, aby weksel in blanco miał moc prawną, konieczne jest sporządzenie dodatkowego dokumentu, zwanego zwykle deklaracją wekslową lub porozumieniem wekslowym.
Deklaracja wekslowa
Biorąc pod uwagę podatność weksla in blanco na nieprawidłowości, a nawet ryzyko oszustwa, popularną praktyką jest sporządzanie porozumienia wekslowego, które de facto stanowi umowę zawartą pomiędzy stronami wymienionymi w wekslu. W deklaracji wekslowej zaangażowane osoby wspólnie określają warunki, na jakich będzie można realizować weksel.
Co powinna zawierać deklaracja wekslowa?
- datę zawarcia umowy (taka sama, jak data wystawienia weksla);
- nazwiska, imiona oraz adresy stron umowy;
- oświadczenie dłużnika, w którym deklaruje oddanie weksla wierzycielowi;
- zobowiązanie wierzyciela do oddania weksla dłużnikowi natychmiast po spłacie zobowiązania;
- podpisy stron.
Ważne!
Deklaracja wekslowa to osobny dokument: nie może być częścią weksla ani umowy, z której weksel wynika. Jeśli strony decydują się na zabezpieczenie umowy (np. kredytowej) wekslem in blanco, łącznie sporządza trzy dokumenty: wspomnianą umowę, weksel in blanco wraz z deklaracją wekslową, wynikającą z konieczności uzupełnienia pustych pól weksla.
Poręczenie wekslowe
Czasami z deklaracji wekslowej wynika konieczność znalezienia poręczyciela wekslowego, który przyjmie ewentualną odpowiedzialność w przypadku niewypłacalności lub uchylania się od płatności trasata. Aby poręczenie zostało uznane za ważne, poręczyciel musi złożyć podpis na wekslu (lub na przedłużku weksla), najlepiej poprzedzone słowem „Poręczam”.
Aby informacja o poręczeniu była precyzyjna, warto również zamieścić adnotację, za kogo udzielane jest poręczenie – brak takiej informacji wskazuje na poręczenie za wystawcę weksla.
Egzekucja z weksla i nakaz zapłaty
W przypadku niespłacenia zobowiązania wekslowego, wierzyciel może dochodzić swoich praw na drodze sądowej. Egzekucja z weksla często rozpoczyna się od złożenia wniosku o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym. Sąd, po zbadaniu formalnej poprawności weksla, może wydać nakaz zapłaty, który, jeśli nie zostanie zaskarżony, staje się tytułem wykonawczym.
Obrona przed wekslem
Dłużnik wekslowy ma prawo do obrony przed roszczeniami z weksla. Może to zrobić poprzez zgłoszenie zarzutów w postępowaniu nakazowym lub poprzez powództwo przeciwegzekucyjne. Ważne jest, aby dłużnik dokładnie zapoznał się z treścią weksla i deklaracji wekslowej przed ich podpisaniem, aby uniknąć późniejszych problemów.
Podsumowując, weksel in blanco jest potężnym narzędziem w obrocie gospodarczym, ale wymaga ostrożności i dokładności zarówno od wierzyciela, jak i dłużnika. Prawidłowe wypełnienie, uzupełnienie i ewentualne przeniesienie praw z weksla są kluczowe dla jego skuteczności prawnej.
Przedawnienie weksla
Zgodnie z literą polskiego prawa, prawie każde roszczenie majątkowe może się przedawnić – mówi o tym wprost art. 117 Kodeksu Cywilnego. Weksle nie stanowią wyjątku od tej reguły, jednak kwestię przedawniania się weksli precyzują przepisy zawarte w art. 71, 72 oraz 76 Ustawy Prawo wekslowe.
Najważniejszą informacją dotyczącą przedawnienia weksli jest ta, że jeżeli roszczenie zabezpieczone wekslem ulega przedawnieniu, wygasa również zobowiązanie sformułowane w treści weksla. Wierzyciel nie może wówczas dochodzić płatności ze stosunku wekslowego.
Prawo wzięło jednak pod uwagę także interesy wierzycieli i przewiduje możliwość dochodzenia zapłaty ze stosunku podstawowego (umowy między wierzycielem a dłużnikiem) lub z powodu bezpodstawnego wzbogacenia się dłużnika (w tym drugim przypadku termin przedawnienia wydłuża się do 10 lat).
