Rola i definicja ROI
Każda inwestycja powinna się zwrócić – wynika to z samej definicji inwestowania. Jeżeli więc angażujemy środki w jakieś przedsięwzięcie, a nie otrzymujemy z tego tytułu spodziewanych korzyści, należy poddać w wątpliwość sens inwestowania. Tutaj na scenę wkracza wskaźnik ROI. To właśnie on pozwala zweryfikować, czy inwestycja, którą planujemy bądź już zrealizowaliśmy, jest opłacalna. Na tym jednak nie koniec – return on investment stosuje się jako wskaźnik efektywności w bardzo wielu kontekstach. Zanim do nich przejdziemy, ustalmy jasną definicję terminu.
ROI to wskaźnik określający efektywność inwestycji na podstawie porównania poniesionych kosztów z osiągniętym zyskiem netto. Jak go obliczyć?
W powyższym wzorze Osiągnięty Zysk oznacza przychód pomniejszony o koszty poniesione w związku z przedsięwzięciem.
Przykład:
Firma pani Jolanty postanowiła zakupić używane urządzenie, mające przyspieszyć pracę działu kontroli jakości. Po pierwszym roku ROI wyniosło 11%. Oznacza to, że inwestycja przyniosła zysk.
Zgodnie z powyższym wzorem, firma wydała 15 000 zł na zakup maszyny, a zarobiła dzięki niej 16 650 zł. Po odjęciu kosztów zysk wyniósł 1 650 zł, co oznacza ROI na poziomie 11%. Do tego przykładu jeszcze wrócimy.
Co oznacza wartość wskaźnika rentowności inwestycji?
Mimo prostoty wzoru, warto zatrzymać się na moment nad możliwymi rezultatami obliczeń:
Dodatni zwrot z inwestycji
Wynik powyżej 0% oznacza, że inwestycja wygenerowała zysk – jest więc pozytywny, bo oznacza, że firma zarobiła. Prawdziwym rezultatem inwestycji jest jednak końcowy wynik ROI w relacji do ROI szacowanego przed uruchomieniem projektu.
Jeśli więc firma z początku założy ROI na poziomie 75%, a po zakończeniu inwestycji wyniesie ono 30%, to trudno będzie mówić o sukcesie. Firma, co prawda, wygeneruje zysk, ale znacznie mniejszy niż zakładała.
Zerowe return on investment
ROI 0% oznacza dosłownie wyjście “na czysto”. Firma nie poniosła straty, ale też nie wypracowała zysku. Trudno jednak interpretować taki wynik w kategorii zysku – każda inwestycja zabiera czas, a skoro nie wygenerowała zysku, oznacza to, że nie była najlepszym wyborem.
Co więcej, zerowe ROI niemal zawsze oznacza rzeczywistą stratę – wskaźnik return on investment nie uwzględnia bowiem inflacji.
Ujemny wynik ROI
Najmniej pożądanym wynikiem jest oczywiście ROI na minusie. Taki rezultat oznacza, że firma na inwestycji przegrała – zapłaciła więcej niż zarobiła, a do tego straciła czas.
Przykład:
Firma pani Jolanty zainwestowała 15 000 zł w zakup używanego urządzenia, mającego przyspieszyć pracę działu kontroli jakości. Wstępna analiza pozwoliła firmie założyć ROI na poziomie 80% w pierwszym roku (przychód równy 27 000 zł, koszty równe 15 000 zł, zysk równy 12 000 zł).
Niestety personel nie był odpowiednio przeszkolony z wykorzystywania sprzętu, a do tego urządzenie w pierwszych kilku miesiącach użytkowania przeszło szereg awarii. Konieczne były zatem naprawy, które wygenerowały kolejne koszty (ponieważ używany sprzęt nie był objęty gwarancją). W efekcie, choć inwestycja wypracowała zysk po 12 miesiącach, końcowe ROI wyniosło zaledwie 11%, i to nie uwzględniając kosztów związanych z naprawami.
Oznacza to, że przychód z inwestycji był równy 16 650 zł. Po odjęciu kosztów (15 000 zł) osiągnięty zysk wyniósł zaledwie 1 650 zł przy założonych 12 000 zł.
Aby skuteczniej zinterpretować ROI, należy zastosować ten parametr w połączeniu z innymi, na przykład z WACC (Weighted Average Cost of Capital – średni ważony koszt kapitału). Wskaźnik ten jest równy średniej ważonej kosztów składników kapitału finansującego daną inwestycję.
Dzięki WACC organizacja może dokładniej obliczyć zwrot – uwzględniając szczegółową strukturę finansowania inwestycji (a więc koszt pozyskania środków na inwestycję – na przykład jeśli firma korzysta w tym celu z faktoringu.
Przykład:
Firma pana Henryka uruchomiła nowy projekt biznesowy, w który zainwestowała 300 000 zł. Ostrożne szacunki pozwoliły ustalić wstępne ROI na poziomie 15%. Oznacza to, że pan Henryk spodziewał się przychodów na poziomie 345 000 zł, co po odjęciu kosztów dałoby zysk równy 45 000 zł.
Pan Henryk wie jednak, że środki na inwestycję pozyskał z finansowania faktoringiem. ROI jest więc dla niego tylko jednym ze wskaźników. Musi uwzględnić także inne, by oszacować rzeczywisty koszt inwestycji i potencjalny zwrot.
Po upływie 6 miesięcy firma pana Henryka osiągnęła ROI z tej inwestycji na poziomie 110%. To oznacza przychód równy 630 000 zł i czysty zysk w kwocie 330 000 zł. To potężny sukces, jednak aby uzyskać pełny obraz, pan Henryk musi uwzględnić dodatkowe koszty, które poniósł w związku z pozyskaniem finansowania. Z jego obliczeń wynika, że wyniosły one 21 000 zł.
Finalnie więc firma pana Henryka zarobiła 309 000 zł, co daje ROI na poziomie 103%. Imponujący wynik.
Obliczanie wskaźnika ROI na różnych etapach inwestycji
W kontekście ROI szczególnie istotne jest to, że można (a nawet należy) stosować ten wskaźnik na różnych etapach inwestycji: od planowania, poprzez weryfikację w kilku ważnych punktach, aż po podsumowanie, gdy inwestycja jest już zakończona. Za każdym razem wartość ROI przyniesie ze sobą ważną informację:
- Przed rozpoczęciem inwestycji będziemy mogli w pozycji “Osiągnięty Zysk” wpisać zysk spodziewany. W ten sposób uzyskamy szacowane ROI.
- Po rozpoczęciu inwestycji (zainwestowaniu pierwszych środków lub osiągnięciu pierwszych zysków) wskaźnik ROI poinformuje, jak blisko celu się znajdujemy. Wraz z upływem czasu i notowaniem kolejnych zysków ROI powinno rosnąć. W miarę doinwestowywania cel będzie się oddalał.
- Po zakończeniu inwestycji ROI powinno być równe lub większe wynikowi sprzed jej rozpoczęcia – to oznacza, że inwestycja okazała się rentowna.
Ważne!
Wskaźnik return on investment jest podatny na interpretację. ROI końcowe niższe niż inicjalne niekoniecznie oznacza poniesioną stratę – czasem może to być sygnał, że poczynione na początku założenia okazały się zbyt optymistyczne. To cenna informacja, która przyda się podczas planowania kolejnych inwestycji.
Równie ważną cechą ROI jest fakt, że regularne weryfikowanie wskaźnika w czasie trwania inwestycji może pomóc w kalibracji. Jeżeli dostrzeżesz, że z czasem oddalasz się od celu, zamiast się do niego przybliżać, to znak, że należy wdrożyć techniki optymalizacyjne. Kolejne sprawdzenie ROI da Ci odpowiedź na pytanie, czy wprowadzone zmiany przyniosły skutek.
Przykłady zastosowania ROI
Inwestowanie dotyczy wielu aspektów biznesu, ROI możemy więc stosować jako miernik efektywności:
W działaniach marketingowych
Każde działanie marketingowe wymaga nakładów inwestycyjnych – mogą to być bezpośrednio przelewane pieniądze (na przykład na konta platform reklamowych), ale też roboczogodziny (czyli zaangażowanie pracowników). Najłatwiej ROI zastosować w kontekście płatnych kampanii reklamowych, obliczonych na konkretny, mierzalny cel (na przykład zakup produktu).
Dysponując danymi dotyczącymi kampanii możemy sprawdzić, ile osób dokonało zakupu reklamowanego produktu dzięki działaniom marketingowym.
W projektach biznesowych
Każdy projekt w ramach działań firmowych może być przeanalizowany pod kątem potencjalnej opłacalności. Przedsiębiorstwo inwestuje bowiem czas swoich pracowników, środki na szkolenia czy materiały. Dzięki skrupulatnemu śledzeniu wydatków firma jest w stanie oszacować opłacalność projektu – właśnie stosując ROI. W miarę, jak wskaźnik ten będzie stosowany coraz częściej, wzrośnie jego przydatność. Z każdym kolejnym projektem ROI powinno być bardziej precyzyjne.
W procesach produkcyjnych
Planując rozpoczęcie produkcji, konieczny jest między innymi wybór odpowiednich materiałów, technologii, wykonawców i wielu innych czynników. Warto porównać różne warianty (na przykład wykorzystywanych materiałów), dla każdej wersji porównując ROI. Tym sposobem możliwe jest oszacowanie zwrotu z inwestycji jeszcze przed wydaniem jakichkolwiek środków firmy.
Jakie są wady ROI?
Prostota wskaźnika ROI to miecz obosieczny. Dzięki temu, że wzór jest krótki, a jego zastosowanie nie nastręcza problemów, każdy może oszacować zwrot z inwestycji dla planowanej inwestycji lub obliczyć zwrot dla już zakończonej. Niestety ROI nie bierze pod uwagę wielu czynników, co sprawia, że jest mocno ograniczony.
Czego nie uwzględnia wartość wskaźnika ROI?
- Wpływu inwestycji na opinię o marce
- Wpływu inwestycji na zadowolenie klientów i pracowników
- Zmiany wartości pieniądza w czasie
- Ryzyka inwestycji
- Zysków i kosztów nie bezpośrednio związanych z inwestycją
Pozostałe wskaźniki oceny efektywności inwestycji
ROI to nie jedyny wskaźnik rentowności. Poza tym najpopularniejszym funkcjonują też m.in.:
- SROI (Social Return on Investment), czyli społeczny zwrot z inwestycji, to narzędzie, dzięki któremu organizacje mogą ocenić wpływ swoich działań na społeczeństwo (ale także środowisko czy gospodarkę).
- IRR (Internal Rate of Return), czyli wewnętrzna stopa zwrotu, to wskaźnik zwrotu z inwestycji uwzględniający zmianę wartości pieniądza w czasie oraz czas trwania inwestycji.
- PP (Payback Period), czyli okres zwrotu, to parametr, który wskazuje, ile czasu potrzebuje inwestycja, by doszło do odzyskania środków, czyli do wyjścia “na zero”.
Co to jest ROI? Podsumowanie
Parametr zwrotu z inwestycji umożliwia wstępną ocenę opłacalności. Warto korzystać z niego na wielu etapach procesu, zaczynając od wstępnych szacunków, a kończąc na weryfikacji wiele miesięcy po zamknięciu inwestycji.
ROI to jednak ogólne rozwiązanie, które najlepiej funkcjonuje we współpracy z innymi wskaźnikami. Jeśli więc chcesz uczynić z niego przydatne narzędzie, nie opieraj się w całości na nim.
