Podstawy
RRSO jest często mylone z oprocentowaniem, choć to w rzeczywistości wskaźnik, który bierze pod uwagę znacznie więcej składowych kosztów kredytu. Definicja terminu występuje w ustawie o kredycie konsumenckim. Art. 5 pkt 12 aktu głosi, że to całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta, wyrażony jako wartość procentowa całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym. Wyjaśnienie terminu, choć krótkie, zawiera trzy kluczowe informacje:
- RRSO obliczamy w oparciu o całkowity koszt kredytu, który składa się z:
- odsetek,
- prowizji,
- opłat,
- ubezpieczeń,
- pozostałych kosztów.
- Koszty ujmujemy jako wartość procentową w odniesieniu do całkowitej kwoty kredytu.
Zarówno koszty, jak i kwotę udzielonego kredytu ujmujemy w skali roku.
Ważne!
Choć ustawowa definicja podaje, że chodzi o całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta, nic nie stoi na przeszkodzie, by RRSO stosować także w kontekście kredytów firmowych.
Powód, dla którego nie robi się tego często, jest prozaiczny: kredytodawcy nie mają obowiązku podawania tego parametru przy kredycie firmowym. Wrócimy do tego w dalszej części artykułu.
Jak odczytywać i interpretować RRSO?
Rzeczywista roczna stopa oprocentowania służy najczęściej do porównania cen kredytów i pożyczek. Nie wystarczy jednak rzucić okiem na wartość stopy i na tej podstawie określić, która pożyczka jest tańsza, a która droższa. Ściślej rzecz ujmując można tak zrobić tylko wówczas, gdy oba porównywane kredyty (lub pożyczki) udzielane są na ten sam okres.
Wróćmy na chwilę do definicji zawartej w ustawie o kredycie konsumenckim. Zgodnie z jej treścią, RRSO to całkowity koszt kredytu […] w stosunku rocznym. Oznacza to, że wszelkie opłaty pobierane przy okazji finansowania są brane pod uwagę tyle razy, ile trzeba, by okres brany pod uwagę wynosił łącznie rok.
Oto kilka przykładów:
- pożyczka udzielana na 1 miesiąc będzie miała niezwykle wysokie RRSO, ponieważ wszystkie opłaty jej towarzyszące zostaną pomnożone 12-krotnie,
- opłaty związane z pożyczką na 6 miesięcy należy pomnożyć 2 razy, by uzyskać wynik,
- kredyt na 10 lat oznacza, że wszystkie opłaty dzielimy przez 10.
Wniosek: im dłuższy okres kredytowania, tym mniejszy wpływ opłat na RRSO.
Sprawdźmy to na konkretnych wyliczeniach:
Podany powyżej przykład ilustruje, jaki wpływ na RRSO ma okres kredytowania. Wynika stąd kilka istotnych informacji:
- Rzeczywistą roczną stopę oprocentowania można porównywać jedynie w stosunku do kredytów lub pożyczek o tym samym okresie trwania.
- Wysokie RRSO nie zawsze jest równe wysokim kosztom kredytu.
- Nawet pożyczka z wysoką stopą oprocentowania może być korzystna dla biorcy.
Czym jest RRSO 0%?
RRSO 0% oznacza, że spłacisz taką samą kwotę, jaką uzyskasz w ramach finansowania. Jeżeli więc pożyczysz 20 000 zł, łączna kwota do zwrotu wyniesie 20 000 zł. To popularne rozwiązanie w kontekście finansowania zakupów konsumenckich, raczej niespotykane w biznesie.
O czym należy pamiętać podczas interpretowania wskaźnika?
Aby skutecznie interpretować ten parametr, należy zawsze pamiętać o kilku istotnych aspektach.
Koszty kredytu
Jeżeli RRSO jest znacznie wyższe od samego oprocentowania pożyczki (po uwzględnieniu ujęcia w stosunku rocznym), oznacza to, że rzeczywiste koszty kredytu zostały ukryte w różnych opłatach (prowizji, opłacie wstępnej, przygotowawczej, itp.).
Ten sam okres kredytowania
RRSO to świetne i proste narzędzie do porównywania kosztów kredytów – jeśli jest podane, klient (zarówno indywidualny, jak i biznesowy) może w mgnieniu oka porównać oferty kredytów o tym samym okresie kredytowania.
Identyczne RRSO, różne kwoty do spłaty
RRSO nie informuje o absolutnej wysokości kosztów kredytu. Zdarza się, że dwie oferty kredytowe opiewające na tę samą kwotę i przewidziane na ten sam okres, mają identyczne RRSO, ale różną sumę kosztów. Różnice tkwią w wysokości opłat. Aby porównać dokładnie takie oferty, należy skontaktować się z oferującymi je podmiotami i uzyskać szczegółowe warunki finansowania.
RRSO a zobowiązania krótkoterminowe
RRSO uwzględnia wszystkie koszty, w tym opłaty jednorazowe. Przez to RRSO zawsze wypada mniej korzystnie przy kredytach i pożyczkach krótko- niż przy długoterminowych. Kredyty krótkoterminowe mają z reguły bardzo wysokie RRSO w porównaniu z zaciągniętymi na okres kilkudziesięciu miesięcy, co niekoniecznie oznacza, że są niekorzystne.
Ujęcie roczne
RRSO mówi o przeciętnym rocznym koszcie finansowania danym kredytem. Jeżeli więc dysponujemy wskaźnikiem dla kredytu zaciągniętego na kwartał, RRSO udzieli odpowiedzi na pytanie: “ile zapłacę, jeśli zaciągnę cztery takie kredyty?”
RRSO w biznesie – jaka jest jego rola?
Wskaźnik, który sprawdza się doskonale i jest powszechnie stosowany przez konsumentów, w kontekście biznesowym pełni nieco inną funkcję. Po pierwsze: jak już wspomnieliśmy, kredytodawcy nie muszą podawać RRSO dla produktów finansowych, przeznaczonych dla biznesu. Faktycznie, zdecydowana większość ofert kredytowych dla firm pozbawiona jest tego wskaźnika. To o tyle interesujące, że dla klientów biznesowych RRSO może być niezwykle istotne – jednak z nieco innych, niż dla konsumentów, powodów.
Stopa oprocentowania dla firm w skrócie
Wartość RRSO stanowi odpowiedź na pytanie: ile każda pożyczona złotówka kosztuje moją firmę rocznie? To ważna informacja, zwłaszcza w zestawieniu z wewnętrznymi analizami finansowymi oraz planami inwestycyjnymi przedsiębiorstwa.
Co to właściwie oznacza? Załóżmy, że koszt pożyczonej złotówki jest niższy, niż kwota, którą możesz – potencjalnie – na niej zarobić w ciągu roku. W takim przypadku, jeżeli masz do wyboru dwa kredyty z tą samą stopą oprocentowania, często lepszym wyborem będzie zobowiązanie o wyższym koszcie całkowitym. Dlaczego? Wyjaśniamy!
Kilka przykładów
Rozważmy sytuację, w której Twoja firma pożycza:
- 100 000 zł,
- na okres 12 miesięcy,
- przy oprocentowaniu 18% w skali roku.
Wariant pierwszy: spłata 12 równych rat kapitałowych (w kwocie 8 333,33 zł) plus odsetki.
Wariant drugi: spłata całości kapitału po 12 miesiącach. W ratach płatna jedynie część odsetkowa.
Wariant pierwszy – spłata rat kapitałowych przez cały rok
Łączna kwota do zapłaty w tym wariancie wynosi: 109 750 zł.
Wariant drugi – spłata całości zobowiązania na koniec okresu kredytowania
Łączna kwota do zapłaty w tym wariancie wynosi 118 000 zł.
Wyższe RRSO = większa korzyść?
Gdyby dwa powyższe przykłady dotyczyły kredytu dla konsumenta, ten z dużym prawdopodobieństwem wybrałby wariant pierwszy. Po pierwsze dlatego, że wiąże się on z niższymi kosztami, a po drugie dlatego, że pozwala rozłożyć płatności na wygodne 12 rat, zamiast wymagać zgromadzenia całej kwoty na koniec okresu kredytowania.
Różnica pomiędzy kosztami kredytu dla konsumenta a dla firmy polega na tym, że wiele przedsiębiorstw, mając do wyboru powyższe opcje, wybierze tę droższą. Wariant, w którym kredytobiorca musi oddać 118 000 zł (czyli koszty kredytu rosną niemal dwukrotnie) jest korzystniejszy z jednego prostego powodu. Drugi wariant daje firmie możliwość zarządzania kwotą w wysokości 100 000 zł przez cały okres kredytowania. To pieniądze, które można mądrze wykorzystać – na przykład zainwestować – i uzyskać wysoką stopę zwrotu.
Opisane działanie wiąże się jednak z ryzykiem. To nic innego jak dźwignia finansowa.
RRSO a forma opodatkowania
Myśląc o rzeczywistej rocznej stopie oprocentowania w kontekście biznesowym, nie można zapominać o tym, jaki wpływ na jej wykorzystanie ma forma opodatkowania. Koszty finansowania kredytem czy pożyczką firmową stanowią koszt uzyskania przychodu, co również stanowi istotną informację dla procesu decyzyjnego dotyczącego wyboru właściwej oferty finansowania.
Z tego powodu inaczej do sytuacji musi podejść przedsiębiorca rozliczający się ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych – jego firma zapłaci generalnie więcej, ponieważ nie może uwzględnić kosztów finansowania w rozliczeniu. Z kolei spółki i przedsiębiorcy korzystający z pełnej księgowości będą mogli odliczyć poniesione koszty, co sprawi, że ostatecznie pożyczka okaże się dla nich korzystniejsza.
Jak obliczyć rzeczywistą roczną stopę oprocentowania?
Skoro już ustaliliśmy, że RRSO jest równie (a może nawet bardziej) istotne dla firm, jak i dla konsumentów, warto wiedzieć, jak samodzielnie obliczyć ten wskaźnik. Należy też pamiętać, że uwzględnia on wszystkie opłaty związane z kredytem, a więc:
- oprocentowanie,
- ubezpieczenia,
- opłaty przygotowawcze,
- opłaty wstępne,
- prowizje.
Wzór nie należy do najłatwiejszych, choć – na szczęście – istnieją jego dwa warianty. Drugi nieco prościej zastosować.
Objaśnienia:
- x – rzeczywista roczna stopa oprocentowania,
- m – numer kolejny ostatniej wypłaty raty kredytu,
- k – numer kolejny wypłaty / 1 k m,
- Ck – kwota wypłaty k,
- tk – okres między dniem pierwszej wypłaty a dniem każdej kolejnej wypłaty (w latach) / t1=0,
- m’ – numer kolejny ostatniej spłaty lub wnoszonych opłat,
- l – numer kolejny spłaty lub wnoszonych opłat,
- Dl – kwota spłaty lub wnoszonych opłat,
- Sl – okres między dniem pierwszej wypłaty a dniem każdej spłaty lub wniesienia opłat (w latach).
Jeżeli udzielone firmie finansowanie zostanie wypłacone w jednej transzy, możemy zastosować prostszy wzór:
Objaśnienia:
- C – kwota kredytu,
- x – RRSO,
D1, D2, D3… – kolejne raty kredytu
Jak obliczyć przybliżone RRSO w pamięci?
W niektórych przypadkach możliwe jest obliczenie wskaźnika w pamięci. Dotyczy to jednak tylko sytuacji bardzo klarownych.
Jeżeli oprocentowanie jest jedynym kosztem kredytu:
Jeżeli kredyt jest krótkoterminowy (udzielony na nie więcej niż kilka lat), możesz spróbować obliczyć RRSO w przybliżeniu, stosując następujący wzór:
Objaśnienia:
- O – oprocentowanie kredytu
- soj – suma opłat jednorazowych
- lmk – liczba miesięcy kredytu
- su – stawka ubezpieczenia doliczona do bieżącej raty
Przykład
Firma A zaciągnęła kredyt na kwotę 60 000 zł, na okres 8 miesięcy. Warunki kredytu zaproponowane przez bank to:
- oprocentowanie 11%,
- prowizja 1% (600 zł),
- ubezpieczenie 0,1% kwoty wykorzystanego kredytu miesięcznie.
W takim przypadku, stosując wspomniany wzór, możesz obliczyć przybliżone RRSO:
RRSO ≈ 11% + ((1% * 12) / 8) + 0,1% * 12
RRSO ≈ 11% + 1,5% + 1,2%
RRSO ≈ 13,7%
Pamiętaj jednak, że powyższy wzór daje tylko przybliżony rezultat. Pewny wynik otrzymasz, korzystając z funkcji IRR (Internal Rate of Return, czyli wewnętrzna stopa zwrotu), dostępnej w arkuszu kalkulacyjnym.
Popularne błędy w rozumieniu RRSO
Wskaźnik rocznej stopy oprocentowania może budzić wątpliwości, zwłaszcza gdy parametry kredytu są złożone lub nietypowe. Zapoznaj się z listą najczęściej popełnianych błędów, by uniknąć ich w przyszłości!
Większe RRSO nie oznacza wyższych kosztów kredytu
To, co w pierwszej chwili wydaje się prawidłowym rozumowaniem, traci sens, gdy weźmiemy pod uwagę kredyty udzielane na krótkie okresy. RRSO uwzględnia koszt kredytu w skali roku, niezależnie od tego, na jaki okres udziela się kredytu, który właśnie analizujesz.
To nie to samo, co oprocentowanie
W rzeczywistości oprocentowanie to jedynie wysokość odsetek, które bank lub inny kredytodawca dolicza do każdej spłacanej raty. Poza tym w pożyczkach i kredytach występują inne, tzw. pozaodsetkowe koszty kredytu. Należą do nich prowizje, opłaty za obsługę, opłaty wstępne, ubezpieczenia itp. RRSO bierze pod uwagę wszystkie wymienione koszty wraz z oprocentowaniem.
RRSO nie zawsze jest najlepszym wskaźnikiem do porównywania ofert kredytowych
Rzeczywistą roczną stopę oprocentowania warto sprawdzać jedynie, gdy porównujemy kredyty udzielane na ten sam okres i w tym samym modelu spłaty. Dla przykładu: kredyt udzielony na 12 miesięcy z tym samym oprocentowaniem, ale ze spłatą w równych ratach co miesiąc, będzie miał inne RRSO niż kredyt o podobnych parametrach, ale uwzględniający spłatę całości kwoty na koniec umowy). Zobrazowaliśmy to przykładami powyżej.
Pożyczki poza bankami nie zawsze mają wyższe RRSO
W takich przypadkach zawsze kluczowy jest okres kredytowania – pożyczkodawcy pozabankowi często oferują pożyczki na krótsze okresy, z czego wynikają różnice w wartościach parametrów..
Brak wskaźnika w ofercie nie oznacza, że kredytodawca ma coś do ukrycia
Wciąż należy pamiętać o istniejącym podziale na kredyty dla konsumentów i dla firm. W przypadku kredytów dla konsumentów, kredytodawca musi w ofercie uwzględnić RRSO – to jego prawny obowiązek. Jeśli jednak bierzesz kredyt na firmę, zauważysz, że banki i kredytodawcy pozabankowi nie ujawniają RRSO. Dzieje się tak, ponieważ nie mają takiego obowiązku. RRSO możesz jednak obliczyć samodzielnie.
RRSO w biznesie – podsumowanie
Rzeczywista roczna stopa oprocentowania to wskaźnik, który może być dla przedsiębiorców kluczowy. Niełatwo do niego dotrzeć, ale w wielu sytuacjach warto zadać sobie trud jego obliczenia. Dzięki temu poznasz właściwe oprocentowanie kredytu oraz dowiesz się, ile kosztuje każda pożyczona w ramach kredytu złotówka. Do Ciebie należy oszacowanie, czy Twoja firma jest w stanie wygenerować większy zysk, zanim pożyczoną kwotę trzeba będzie oddać.
