Działalność transportowa w Europie – wyzwanie dla przedsiębiorców
Prowadzenie działalności transportowej na terenie więcej niż jednego kraju to wyzwanie na wielu poziomach. Transportowanie ludzi i towarów za granicę wymaga między innymi odpowiednich licencji, stałego rozeznawania się w ciągle zmienianych przepisach dotyczących transportu międzynarodowego, szczegółowego planowania tras i umiejętności dostosowywania się do nieprzewidzianych warunków.
To jednak tylko część wyzwań, z jakimi muszą się mierzyć przewoźnicy i kierowcy. Nie mniej ważne, a często równie problematyczne, jest odnalezienie się w zróżnicowanych systemach opłat drogowych, jakie panują w całej Europie. Jeżeli działasz na terenie dwóch-trzech państw, nie powinno to sprawiać większych kłopotów. Problemy zaczynają się, gdy firma prowadzi (lub chce prowadzić) działalność na terenie całej Europy.
Do najpopularniejszych systemów poboru opłat drogowych należą:
System winietowy
Winieta to rodzaj biletu, który kierowca jest zobowiązany wykupić przed wjazdem na drogę płatną. Winieta obowiązuje przez określony czas (na przykład dziesięć dni, dwa miesiące lub rok – taki podział obowiązuje w Austrii w 2023 roku), Dzięki temu rozwiązaniu nie ma konieczności stosowania bramek wjazdowych i wyjazdowych na autostradach czy drogach szybkiego ruchu.
W winietę można zaopatrzyć się na stacjach paliw, przejściach granicznych, a coraz częściej także w internecie przed wyjazdem. W razie kontroli drogowej kierowca powinien mieć przy sobie winietę lub dokument poświadczający jej wydanie.
Wiele państw korzysta z winiet z oczywistego względu – dzięki temu systemowi przepustowość dróg wzrasta: na wjazdach i zjazdach nie tworzą się korki, tak dobrze znane w krajach, w których pobór opłat odbywa się na bramkach.
System winietowy nie jest jednak pozbawiony wad – przed wyruszeniem w drogę należy zakupić odpowiednią winietę, a ich rodzaje i ceny często znacząco się od siebie różnią. Łatwo jest więc popełnić błąd i wykupić niewłaściwą winietę. Kierowcom zdarza się także nieumyślnie wjechać na drogę płatną (na przykład gdy sytuacja wymusiła nieprzewidzianą zmianę trasy).
Przy zakupie e-winiety warto także zwrócić uwagę na to, kiedy zacznie ona obowiązywać. Dla przykładu: w Austrii winieta zakupiona przez internet może zostać aktywowana dopiero 18 dni(!) po zakupie – jeżeli więc przewoźnik chce zakupić e-winietę na przejazdy po Austrii, powinien to uczynić ze sporym wyprzedzeniem.
Na system winietowy natkniemy się między innymi w Austrii, Bułgarii, Czechach, Rumunii, Słowacji, Słowenii, Szwajcarii i Węgrzech.
Eurowinieta
System Eurowiniety stosowany jest w czterech krajach – Szwecji, Danii, Holandii i Luksemburgu. Jeżeli więc trasa przejazdu samochodu ciężarowego o DMC przekraczającej 12 ton wypada przez któryś z tych krajów, konieczne będzie zaopatrzenie się kierowcy w eurowinietę – dokument uprawniający do poruszania się na drogach samochodem ciężarowym.
Eurowinietę należy zakupić przed wyruszeniem w trasę – można to zrobić na stacjach paliw i w innych punktach sprzedaży tradycyjnej (na przykład na przejściach granicznych), lub przez Internet – elektroniczna eurowinieta działa dokładnie tak samo, jak jej papierowy odpowiednik.
Koszt zakupu eurowiniety zależy od jej okresu obowiązywania – w sprzedaży dostępne są winiety dzienne, tygodniowe, miesięczne oraz roczne.
Za co płacimy na drogach Europy?
Kierowcy ciężarówek w Europie muszą pamiętać, że opłaty drogowe to nie tylko myto – czyli opłaty za korzystanie z odcinka drogi – i płacimy nie tylko za autostrady czy drogi ekspresowe. Często dodatkowo płatne są przejazdy przez mosty czy poruszanie się tunelami.
Postawione pytanie można rozumieć także jako “dlaczego” płacimy na drogach Europy? Tutaj odpowiedzi zazwyczaj są dwie. Po pierwsze: dokładamy się w ten sposób do utrzymania dróg i infrastruktury drogowej w dobrej jakości. Po drugie: realizujemy w ten sposób politykę ekologiczną Unii Europejskiej.
Myto, czyli opłata za odcinek drogi
Ten rodzaj opłaty zazwyczaj pobierany jest na bramkach umiejscowionych przy wjazdach i zjazdach z autostrad, mostów i innych płatnych dróg. Wysokość myta ustalana jest na podstawie szeregu czynników, w tym dopuszczalnej masy całkowitej pojazdu, rodzaju drogi, długości pokonanego odcinka czy normy emisji spalin, jaką spełnia dany pojazd.
W jaki sposób pobiera się płatność za pokonany odcinek drogi? Tutaj również odpowiedź będzie się różnić w zależności od kraju, w którym wykonujemy przejazd. Najczęściej wciąż spotkać można tradycyjne bramki wjazdowe i zjazdowe – rzadko kiedy natkniemy się w nich jednak na osobę pobierającą opłaty. Zwykle wystarczy wciśnięcie przycisku i pobranie biletu przy wjeździe na płatny odcinek drogi oraz uiszczenie opłaty w terminalu przy wyjeździe.
E-myto
Coraz większą popularnością cieszą się systemy pobierające myto na podstawie danych geolokalizacyjnych. W Polsce od 2021 roku funkcjonuje e-TOLL. W ramach tego rozwiązania kierowca może zapłacić za przejazd autostradą korzystając z jednej z trzech metod:
Płatność w aplikacji mobilnej e-TOLL
Aplikacja e-TOLL dostępna jest na smartfony, a jej funkcjonalność obejmuje opłacanie przejazdu drogami płatnymi oraz zarządzanie stanem konta. Poza tym w aplikacji możliwe jest zrealizowanie obowiązków przewoźników towarów wrażliwych. Aplikacja e-TOLL nie oferuje dodatkowych usług, ale ma dwie zalety: jest bezpłatna i nie wymaga zakupu żadnego urządzenia (poza smartfonem).
Montaż urządzenia pokładowego (OBU)
On-board-unit to urządzenie, które przesyła dane geolokalizacyjne i umożliwia systemowi e-TOLL naliczanie opłaty za przejazd drogami płatnymi. Minusem OBU jest ryzyko odłączenia go od zasilania – jeżeli kierowca nie zauważy tego w porę, a przejedzie przez płatny odcinek drogi, ryzykuje naliczeniem kary. Zaletą OBU jest jednak możliwość zainstalowania go w innym pojeździe w razie potrzeby.
Zanim zdecydujesz się na zakup urządzenia OBU, upewnij się, że jest ono wymienione na liście urządzeń dopuszczonych do użytku przez Ministerstwo Finansów. Pełną listę znajdziesz tutaj.
Zewnętrzny system lokalizacji
System zainstalowany w pojeździe, który również umożliwia dokonywanie opłat w ramach e-TOLL. System ten także umożliwia monitorowanie GPS. Korzystając z ZSL, kierowca nie musi nic robić przed wjazdem na drogę płatną – system automatycznie (na podstawie geolokalizacji) zaznaczy pozycję początkową pojazdu lub zestawu pojazdów oraz pobierze opłatę przy zjeździe z płatnego odcinka. ZSL jest przypisany do konkretnego pojazdu i nie ma możliwości “przepięcia” go, by działał z innym pojazdem.
Podobnie, jak w przypadku OBU, przed zainstalowaniem ZSL należy zweryfikować, czy dostawca usługi znajduje się na liście zweryfikowanych dostawców.
Ważne!
Rejestracja w e-TOLL jest obowiązkowa dla poruszających się po drogach płatnych pojazdami o DMC powyżej 3,5 tony.
E-myto obowiązuje w wielu krajach Europy. Natkniemy się na ten system między innymi w Polsce, Niemczech, Belgii, Hiszpanii, Francji, Portugalii, Włoszech, Irlandii czy Wielkiej Brytanii.
EETS, czyli Europejska Usługa Opłaty Elektronicznej
Choć wspominaliśmy na początku wpisu, że wciąż nie powstała jednorodna opłata drogowa, która działa w całej Europie, co jakiś czas podejmowane są próby zmiany tego stanu rzeczy.
System EETS jest dużym krokiem w stronę ujednolicenia opłat – do tego celu wykorzystuje OBU, czyli urządzenie pokładowe, o którym pisaliśmy wcześniej. Prawidłowo skonfigurowane urządzenie wystarczy zainstalować w pojeździe, a następnie ruszać w trasę – wszystkie opłaty będą pobierane automatycznie. Kierowca lub przewoźnik korzystający z OBU płaci za usługę dostawcy EETS, z kolei dostawca rozlicza się z odpowiednimi organami – staje się więc pośrednikiem.
Dla firm transportowych, które wyjeżdżają regularnie na trasy całej Europy, system EETS stanowi rozwiązanie problemów ze zróżnicowanymi systemami poboru opłat i ciągle zmieniającymi się taryfami. Polska do programu dołączyła w październiku 2022 roku.
Od czego może zależeć wysokość myta?
Skoro mówimy o obowiązujących taryfach, warto wspomnieć też o tym, że wysokość opłat drogowych ustalana jest na podstawie różnych czynników. Oto kilka najważniejszych:
- przejechany dystans – im dłuższa trasa, tym wyższa opłata. Nie oznacza to jednak, że za każde przejechane 100 km zapłacimy tyle samo. W wielu krajach przelicznik za kilometr trasy różni się w zależności od regionu lub nawet konkretnej drogi płatnej. Poza tym z reguły przejazdy przez tunele lub tereny górskie kosztują więcej – wiąże się to oczywiście z wyższymi kosztami utrzymania dróg.
- liczba osi pojazdu – im więcej, tym drożej.
- dopuszczalna masa całkowita pojazdu lub zestawu pojazdów – kategorie wagowe pojazdów również różnią się w poszczególnych państwach. Często możemy spotkać podział na motocykle, samochody osobowe, samochody ciężarowe o DMC powyżej 3,5 t oraz autobusy.
- klasa emisji spalin – najpopularniejsza klasa – Euro – obejmuje sześć stopni, przy czym Euro 6 to pojazdy najbardziej ekologiczne. Pojazdy napędzane gazem oraz elektryczne często mogą korzystać z najniższych taryf lub poruszać się po drogach bezpłatnie.
Nie zawsze stosowane są wszystkie jednocześnie – niejednokrotnie pobór opłat zależy tylko od dwóch czynników (np. przejechanego dystansu i DMC).
Obowiązek korzystania z e-myta
Pamiętajmy jednak, że nie tylko wysokość myta jest zróżnicowana. Warto sprawdzić, czy w kraju, w którym planujemy trasę, obowiązek uiszczania opłat drogowych w formie elektronicznej dotyczy naszego pojazdu.
Dla przykładu: w Polsce, Belgii czy Węgrzech e-myto jest obowiązkowe dla kierujących pojazdami o dopuszczalnej masie całkowitej przekraczającej 3,5 tony. W Niemczech dotyczy to jedynie pojazdów lub zespołów pojazdów o DMC powyżej 7,5 t, z kolei w Wielkiej Brytanii próg wynosi aż 12 ton!
Pamiętaj jednak, że niektóre państwa zdecydowały się wprowadzić elektroniczny pobór opłat drogowych dla wszystkich pojazdów, niezależnie od ich masy (tak jest na przykład w Portugalii czy Rumunii).
